De Dokwerker

Oorlogsdoden

Bij het bepalen van hoeveel mensen er om het leven zijn gekomen tijdens de Tweede Wereldoorlog kun je onderscheidt maken tussen burgers en militairen, tussen Joden en niet-Joden of tussen de 'goeden' en de 'kwaden', veel is mogelijk, het is maar net vanuit welk gezichtspunt je het wilt bekijken.

Russen

De Tweede Wereldoorlog heeft aan ongeveer 70 miljoen mensen het leven gekost. De Russen hebben verhoudingsgewijs het zwaarst geleden onder de oorlogszucht van Adolf Hitler, 23 miljoen slachtoffers. De Duitsers verloren 'slechts' 7 miljoen mensen. Het aantal Joden dat door de Duitsers vermoord is ligt in verhouding tot de grootte van de oorspronkelijke groep het hoogst, daar waar hij kon, liet Hitler Joden uitmoorden, het gevolg; 5,5 miljoen Joden overleefden de periode 1939-1945 niet.
Italië was een van de agressors, zij verloren 300.000 militairen en 100.000 burgers. Alleen in Nederland al kwamen er ruim 100.000 Joden in de concentratiekampen om.
Japan behoorde tot de as-mogenheden, zij verloren 1,5 miljoen soldaten, omdat de oorlog zich niet alleen op hun grondgebied afspeelde kostte dit aan 'slechts' 400.000 Japanse burgers het leven. De Engelsen verloren 50.000 burgers tegen maar liefst 500.000 manschappen. De Amerikanen verloren 300.000 militairen.

Nederland

Ook hier is een exact aantal niet te geven, naar schatting zijn er 260.000 Nederlanders om het leven gekomen. Daaronder bevinden zich 102.000 Joden. In de Duitse werkkampen kwamen 30.000 Nederlanders om, in Nederlands-Indië 20.000 en als mede-strijder van de Duitsers stierven 10.000 mensen. Rond de 70.000 mensen stierven door een gebrek aan medicatie en ondervoeding en kou in Nederland.
In 2016 zou uit onderzoek van Jan Jaap Harts en Annelet Broekhuis naar voren komen dat er minstens 280.000 Nederlandse slachtoffers zijn te betreuren, maar al snel bleek dat de samenstellers enkele cijfers niet juist geïnterpreteerd hadden.

Soms lees je 210.000, soms 280.000, ik kom op 260.000, het NIOD op 250.000, die hebben zich voornamelijk gebaseerd op L. de Jong, Het Koninkrijk der Nederlanden in de Tweede Wereldoorlog. Het CBS hanteert nog altijd een aantal van 210.000, dit cijfer is sinds 1948 niet meer veranderd. Hoe kan het dat officiële, op zich zeer serieus te nemen, instanties op andere aantallen komen?
Heel simpel, een kwestie van interpretatie. Bjvoorbeeld, iemand die 'officieel' op transport werd gesteld door de nazi's werd ook afgevoerd uit de Burgerlijke Stand, er werd een datum vermeld en het kamp waar men heen ging. Dit zijn 'emigranten', mensen die hun woon- en verblijfplaats verlaten hebben. Dat dit niet vrijwillig was moge duidelijk zijn, maar formeel ben je dan verhuisd en tel je in sommige staatjes niet meer mee. Dat dit een misvatting is was voor mij eenvoudig terug te vinden, maar daarover straks meer.

Een andere groep die wel eens werd meegeteld zijn mensen die emigreerden, bijvoorbeeld naar Canada, Cuba, de Antillen of Israël. Zij werden in een enkele publicatie meegeteld als oorlogsdoden, wat zij uiteraard niet zijn. In Nederland woonden wellicht meer mensen dan officieel opgenomen was bij de Burgerlijke Stand. Zij telden dan juist weer niet mee terwijl er onder hen ongetwijfeld duizenden slachtoffers gevallen zijn.
Het CBS en daarmee de Nederlandse regering, hanteren het principe 'directe oorlogsdoden', daaronder vallen mensen die door ziekte zijn omgekomen, maar ook gedeporteerden. Het CBS gaf in 1948 als toelichting dat er tijdens de bezetting 210.000 doden te betreuren waren door direct oorlogsgeweld en nog eens 70.000 door de indirecte gevolgen ervan.
Op zich vind ik het onderscheid maken niet kies, maar goed, wie ben ik.

Je kunt je afvragen of het overlijden door onthouding van warmte, voedsel, water en medicatie een indirect gevolg is van de oorlog. Ik denk dat als je de sterftecijfers van voor de oorlog bekijkt je de conclusie mag trekken dat tijdens de hongerwinter van 1944 er toch al veel meer mensen zouden zijn overleden dan tijdens een gewone winter.
Het NIOD komt dus hoger uit dan het CBS en naar mijn mening is dat terecht, het NIOD gaat uit van de navolgende groepen waardoor Nederlanders om het leven zijn gekomen. Jodenvervolging, daling van de volksgezondheid slachtoffers door oorlogshandelingen, hongerwinter, arbeidsinzet in Duitsland, vrijwillige Duitse dienst, omgekomen in gevangenissen en concentratiekampen, Koninklijke Marine, Landmacht, executies in Nederland, koopvaardij, Nederlands-Indië en Japan.
Als je de statistieken bekijkt valt op dat het NIOD wel, en het CBS geen rekening houdt met Nederlands-Indië en Japan, bij elkaar zijn dat rond de 30.000 slachtoffers, daarmee is nagenoeg het gehele verschil tussen het NIOD en het CBS verklaard. Het CBS maakte zelf de opmerking dat uit de Burgerlijke Stand afgevoerden niet meetelden, maar dat waren de 100.000 Joden ook en die liet men juist wel meetellen. Erg verwarrend dus.

Ik denk dat als je een aantal correcties toepast je rond de 260.000 oorlogsslachtoffers uitkomt. De correcties betreffen de schatting indirecte oorlogsslachtoffers en een aantal van ongeveer 10.000 mensen die nergens ingeschreven (meer) stonden maar wel overleden zijn. Velen lieten zich uitschrijven, maar woonden wel degelijk in Nederland. Dat aantal is ongewis, maar zeker niet te verwaarlozen.
Naar mijn mening heeft het CBS wel degelijk een inschattingsfout gemaakt in 1948 en hebben de twee demografen zich in 2016 op het verkeerde spoor laten zetten door de gebrekkige toelichting van het CBS. Dat het NRC er nog een schepje bovenop deed door twee cijfers van elkaar af te trekken waardoor zij 'ook' op de 70.000 van de onderzoekers kwamen is kwalijk, temeer een beetje goed lezen al duidelijkheid had kunnen scheppen.

Dan nog een laatste opmerking, tijdens de oorlog overleden er gedurende die periode 280.000 personen méér dan in de jaren 1935 - 1940, daaruit zou je de conclusie kunnen trekken dat er 280.000 mensen door direct oorlogsgeweld zijn overleden, maar dat kan pas als alle omstandigheden gedurende die twee perioden ook identiek waren geweest en dat waren ze niet.
Van de 280.000 moet dus een flink aantal worden afgetrokken. Dat 'deze' 280.000 niet de basis zijn voor een berekening zal duidelijk zijn, je gaat uit van aantoonbare cijfers, de 280.000 is een schatting en betreft alle extra overleden personen.

Mijn aantal derhalve: 260.000 oorlogsslachtoffers, daarmee zit ik het dichtst bij het NIOD, hoewel ik een aantal andere omstandigheden anders mee heb laten wegen dan het NIOD die zich baseert op, voornamelijk, Loe de Jong.

Joden

Het cijfer 'zes miljoen' klopt niet exact, het getal is kort na de oorlog geprikt. Later werden er nauwkeuriger tellingen gedaan en kwam men iets lager uit, per land is het aantal ongeveer als volgt:

Polen: 2.900.000
Sovjet-Unie: 1.000.000
Roemenië: 270.000
Duitsland: 140.000
Litouwen: 140.000
Nederland: 102.000
Hongarije: 550.000
Frankrijk: 80.000
Slowakije: 70.000
Letland: 70.000
Griekenland: 60.000
Oostenrijk: 50.000
Joegoslavië: 50.000
België: 30.000
Italië: 8.000
Overige landen: 30.000
Totaal: 5.500.000
Dit is een globale benadering, pin mij er niet op vast, de cijfers zijn ietwat afgerond en enkele landen heb ik weggelaten.

Totaal

Zoals gezegd, 70 miljoen doden, gedurende zes jaar vielen er iedere minuut 20 doden. Er waren meer dan 100 miljoen militairen actief, het grootste leger was het Rode Leger van Rusland.
Het totaal aantal Nederlanders dat tijdens de Tweede Wereldoorlog stierf bedraagt 260.000.
Het is niet te bevatten dat door de hersenkronkels van één man er miljoenen mensen de dood zijn ingejaagd. Om een beter idee te krijgen van hoe 70 miljoen doden eruit zien toont 'The Fallen of World War II', klik ervoor HIER.

Kampen, getto's en bordelen

Het Holocaust Memorial Museum in de Verenigde Staten heeft ruim dertien jaar lang onderzoek gedaan naar de plekken waar de Duitsers Joden en andere gevangenen concentreerden. Alle getto's, werkkampen en vernietigingskampen tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn in kaart gebracht, de onderzoeksresultaten zijn schokkend.
Iedereen kent Dachau wel van naam, maar niet de elf subkampen en meer dan 200 kleinere kampen daar weer omheen.

Het zeer uitgebreide verslag omvat de vernietingskampen die de meesten wel bij naam kennen, maar er waren ook duizenden werkkampen waar onder dwang gewerkt werd. Het onderzoek omvatte ook centra waar zwangere vrouwen verplicht een abortus moesten ondergaan of waar hun kinderen na geboorte werden vermoord, veel vrouwen werden verkracht door Duitse soldaten.
Warschau was een getto, Amsterdam ook, hoewel ook dat bij veel minder mensen bekend is, zo waren er in Europa veel meer getto's. Ook het aantal mensen dat gevangen heeft gezeten is fors naar boven bijgesteld, rond de vijftien miljoen mensen hebben gevangen gezeten, veel meer dan aanvankelijk werd aangenomen is overleden.

Het Holocaust Memorial Museum kwam in totaal op 42.500 getto's en kampen in Europa, waaronder in Frankrijk, Rusland en Duitsland.

Het aantal van 42.500 bestaat uit 30.000 werkkampen, 1.150 Joodse getto's, 980 concentratie-kampen, 1.000 krijgsgevangenenkampen, 500 bordelen met seksslavinnen en duizenden instellingen waar ouderen en zieken werden ge-euthaniseerd of zwangere vrouwen werden geaboteerd.
Alleen in Berlijn en Hamburg samen waren er 5.000 kampen of Joodse huizen waar mensen tegen hun wil werden vastgehouden.

Als je meer wilt weten over het onderzoek van het Amerikaans Holocaust Memorial Museum, klik dan HIER.