De Dokwerker

Hoeveel baby's werden er in concentratiekamp Auschwitz geboren?

Toen de eerste vrouwen in Auschwitz aankwamen moeten daar ook zwangeren onder zijn geweest, een verschrikkelijke gedachte doemt al snel op, wat gebeurde er met die baby's?
Ook hebben er verkrachtingen plaatsgevonden in de kampen, Auschwitz is daar zeker geen uitzondering op geweest. We horen daar weinig over, maar dat is verklaarbaar.

Overlevenden praten niet over sex in de kampen omdat ze niet willen dat hun kinderen en kleinkinderen weten wat er met hen gebeurd is. In 2015 publiceerde Beverley Chalmers er een boek over en zei er gelijk bij dat het niet bepaald het boek is dat men wil lezen. Het boek heet: "Geboorte, sex en misbruik, de stem van vrouwen die leefden onder het nazi regime".
Het boek is fascinerend omdat er vele jaren aan onderzoek aan vooraf is gegaan, jaren waarin Chalmers met veel vrouwen sprak die in de kampen misbruikt waren.
Baby's van Joodse vrouwen werden steevast vermoord door de Duitsers door ze te verdrinken.

Auschwitz

Aanleiding voor mij om in 2024 deze pagina te schrijven was de film 'De tatoeëerder van Auschwitz' waarin Lou Sokolov (geboren in 1916 in Slowakije als Ludwig Eisenberg) zijn verhaal vertelt over hoe hij tatoeëerder werd in Auschwitz, zijn vrouw Gisela "Gita" Fuhrmannova leerde kennen en het kamp overleefde.
Het verhaal deed mij hier en daar wat ongelofelijk aan, maar toch ook aangrijpend. De schrijfster, Heather Morris, schreef in haar nawoord in het boek over het leven van Lali (zoals hij liever genoemd werd) dat hij een schavuit was, de parallel met Prins Bernhard doemde bij mij op, ook een man die sommige verhalen aandikte en andere details juist weer wegliet.

Lali (gevangen in Auschwitz sinds april 1942, Lali was toen 26) vertelde dat er een baby was geboren in het kamp, de vrouwen wisten de geboorte stil te houden en de baby overleefde kamp Auschwitz als enige baby, iets wat ik mij niet kon voorstellen. Zijn verhaal werd dus door Morris opgeschreven, weinig kon zij controleren en dat was ook geenszins haar doel. Zij had een goede band met Lali en wilde aan de hand van zijn verhalen een boek schrijven dat deels was gebaseerd op de waarheid, maar ook deels op fictie.
Gita en Lali (getrouwd in oktober 1945) kregen in 1961 een zoon, Gary Sokolov, die begon na de dood van zijn ouders te sputteren over het boek waarop later dus een film werd gebaseerd, de reden van mijn belangstelling.


In 2003 overleed Gita, drie jaar later Lali. In de drie tussenliggende jaren sprak beginnend schrijfster Morris vaak met Lali. Gary, de zoon dus, had financiële afspraken met Morris die het boek pas in 2017, vele jaren na de dood van het echtpaar, kon uitgeven, lange tijd was er geen interesse voor uitgave van het manuscript.
Toen het boek een overweldigend succes werd ontstonden er problemen tussen de schrijfster en de zoon. Waar dit precies om ging doet eigenlijk niet ter zake, met de schrijfster ben ik het eens dat zij het verhaal van Lali opschreef, of dat allemaal klopte is niet iets wat haar boeit, zij noemt het boek een op waarheid gebaseerde roman waarin sommige mensen en gebeurtenissen fictief zijn.

Onder andere zou hij niet het nummer 34902 bij Gita op haar arm kunnen hebben getatoeëerd omdat toen zij in het kamp kwam er maar vier nummers (4562 in het geval van Gita) op de armen van vrouwen werden geplaatst terwijl hij zei dat dat er vijf waren, wat niet gebeurde in 1942.
Ook zou de naam niet kloppen, Lou liet zich Lale noemen, en niet Lali. Het zijn kleinigheden in een verder aangrijpend verhaal, waarvan de lezer dus vooraf weet dat er veel bij is verzonnen.
Lali zou Gita voor het eerst hebben ontmoet toen hij haar moest tatoeëeren, maar we weten dat mannen alleen mannen tatoeëerden en vrouwen de vrouwen.
Er waren meerdere tatoeëers in Auschwitz, Lali zei dat hij de enige was, maar in de film zijn er meerdere te zien omdat de makers iets dichter bij de realiteit wilden zitten.
Toen Gita ziek was wilde Lali peniciline voor haar 'regelen', maar dat middel was in Auschwitz niet voorradig, in de film wordt het middel dat uiteindelijk bij Gita terecht kwam dan ook anders genoemd.

Nadat de film uitkwam was Gary lovend over het eindproduct, van enige wrevel richting de schrijfster of de filmmakers was geen sprake (meer).

Stefan Baretzki

Een opmerkelijk personage in het boek en de film is bewaker Baretzki (Oekraïner) die vaak hard was tegen Lali, maar hem wel als een broer beschouwde. Lali is er getuige van geweest dat Stefan Joden vermoordde, maar zonder Stefan zou Lali Auschwitz niet hebben overleefd.
Lali liet door schrijfster Hesther Morris optekenen dat Stefan Baretzki na de oorlog een beroep op Lali deed om een goed woordje voor hem te doen. Baretzki was sinds 15 augustus 1942 SS-bewaker, maar werd vrij snel (17 augustus 1945) na de oorlog door de Russen vrijgelaten.
Bij de tweede Auschwitzprocessen werd Baretzki op 19 augustus 1965 alsnog veroordeeld tot een levenslange gevangenisstraf, op 21 juni 1988 overleed Baretzki te Bad Nauheim. Nergens is iets te vinden over een reactie van Lali op het verzoek van Baretzki.
Lali beweerde dat hij, ondanks dat zijn vrouw erop tegen was, een brief had geschreven waarin hij verklaarde dat Baretzki wreed was en moorden had gepleegd, maar dat hij, Lali dus, Auschwitz zonder de hulp van Baretzki niet zou hebben overleefd.
De rechtbank veroordeelde Baretzki voor zijn wreedheden waaronder de moord op de moeder van een pasgeboren kind en dat hij de baby als een voetbal gebruikte tot de dood erop volgde.
Hij bekende en getuigde als enige tegen andere gedaagden. Hij werd in 1988 ziek en werd van zijn cel overgebracht naar een ziekenhuis waar hij zelfmoord pleegde door zich op te hangen.

De baby in het boek

Lali vertelde aan Morris onder andere dat een van de vrouwen in het kamp zwanger was en van een dochter beviel die de oorlog overleefde. Ik vond dit iets ongelofelijks, dus ging ik op onderzoek uit. Over die bewuste baby heb ik niets kunnen vinden, op zich verbaasd me dat niet, maar het maakt ook niet uit, immers, het boek is een roman.
Maar het wekte wel mijn nieuwsgierigheid of er wellicht meer baby's zijn geboren in Auschwitz en als dat zo is, hoeveel waren dat er en hebben zij de oorlog overleefd?
Oskar Gröning (een oud bewaker die pas op het einde van zijn leven werd opgepakt) beschreef dat er tijdens zijn verblijf een baby in een koffer werd ontdekt, de moeder had waarschijnlijk gehoopt dat het kind een zekere dood bespaard zou blijven. De SS'er die het schreeuwen van het kind hoorde opende de koffer en pakte het kind bij zijn beentjes en smakte het met zijn hoofd tegen een wagen.

Angela Orosz was een baby die bij de geboorte op 21 december 1944 in Auschwitz slechts een derde van het normale gewicht van een pasgeborene woog. Zij staat te boek als een in de oorlog in het kamp geboren Joodse baby die wist te overleven. Ook zou er een dag na de bevrijding van Auschwitz een vrouw zijn bevallen van een baby.
Angela leeft nog en getuigde tegen twee SS'ers (waaronder Oskar Gröning), op basis van haar getuigenis werden beiden (de andere heette Reinhold Hanning) veroordeeld. Details heb ik niet naar gezocht omdat zij onmogelijk zelf herinneringen kan hebben gehad, immers, zij was één maand oud toen Auschwitz werd bevrijd, haar getuigenis moet dus gebaseerd zijn geweest op de verhalen van anderen, waaronder haar moeder.
Er blijken duizenden baby's te zijn geboren in Auschwitz, dat haal ik uit meerdere bronnen. Een ervan benoem ik graag, maar daarover straks meer.

Ik begon over het boek van Bervely Chalmers, zij schrijft dat veel vrouwen in Auschwitz werden verkracht, niet alleen Joodse vrouwen, maar alle vrouwen. Van Joodse vrouwen werden de baby's die geboren werden uit een verkrachting direct vermoord, die van niet-Joodse vrouwen werden vaak ter adoptie aangeboden.
Veel vrouwen in Auschwitz werden geprostitueerd, ik kan mij daar wel wat bij voorstellen. Auschwitz bestond uit meerdere kampen, er stonden ook bedrijven in de buurt. Niet alleen bewakers, maar ook zakenmensen misbruikten vrouwen die in Auschwitz gevangen zaten. Dit misbruik moet tot veel zwangerschappen hebben geleid.
Exacte aantallen zijn er niet, maar het moeten er duizenden zijn geweest.

Stanislawa Leszczynska

Stanislawa was een Poolse vroedvrouw in Auschwitz, een functie die aan duidelijkheid niets te wenzen overliet, zij was verantwoordelijk voor de geboorte van baby's.
Zij overleed in 1974, maar had toen haar memoires al klaar.

Stanislawa werkte tot de bevrijding op 27 januari 1945 van het kamp door het Rode Leger als vroedvrouw en zou rond de 3.000 baby's ter wereld hebben helpen komen. Op 11 maart 2024 werd zij door de RK Kerk zalig verklaard, 56 getuigen, waaronder medegevangenen, hadden verklaard welke wonderen zij had verricht.
Gebaseerd op meerdere bronnen schat ik het aantal niet-Joodse baby's dat in Auschwitz werd geboren en de oorlog overleefde op ongeveer 50. Daarin zitten dus niet de ongeveer 500 kinderen die tijdens de oorlog geboren werden en ter adoptie werden aangeboden. Er zouden volgens Stanislawa rond de 1.500 baby's direct na de geboorte door de nazi's zijn vermoord, evenals de moeders. Zo'n 1.000 baby's stierven vrij snel door ondervoeding, infecties of kou.

Hoeveel Joodse baby's de oorlog overleefden blijft naar mijn bescheiden mening beperkt tot slechts enkelen.

Wendy Holden schreef het boek 'De baby's van Mauthausen', het gaat over Priska, Rachel en Anka, drie Joodse vrouwen die zwanger waren geraakt in Auschwitz en in een ander kamp bevielen van een baby.

Eindconclusie

Veel vrouwen werden in Auschwitz verkracht, als daar baby's uit werden geboren werden die vermoord, slechts een enkeling overleefde de oorlog. Wel werden er zo'n 500 niet-Joodse baby's ter adoptie aangeboden.
Mijn schatting is dat hooguit 10 in Auschwitz verwekte Joodse baby's de oorlog hebben overleefd, eerder 5 dan 10.
De gevangene die een baby kreeg heette Esther, zij beviel na acht maanden zwangerschap, het was niet zichtbaar dat ze zwanger was, iets wat zeker niet uitgesloten is.
Gita zei vijftien jaar na de oorlog dat zij naar Europa wilde om, onder andere, de dochter van Esther op te zoeken. Ik kan niet terugvinden of zij ook daadwerkelijk naar Europa is geweest.
De baby in het verhaal van Morris kan er ook net zo goed bij zijn verzonnen door Lali of de schrijfster, het doet niet ter zake, er waren geboortes van baby's in Auschwitz en bedenk dat ook Gita memoreerde aan de baby van Esther.

Over het boek en de film over het verblijf van Lali Sokolov in Auschwitz denk ik dat de schrijfster steeds delen voorlegde aan Lali, maar dat hij het niet kon opbrengen het te lezen en aan Hesther Morris zei dat ze het goed had weergegeven. Omdat Hesther geen aantekeningen maakte is het niet ondenkbaar dat zij soms een eigen invulling gaf aan gaten in het verhaal van Lali.
Is dat een probleem? Welnee, het gaat om een roman die in tientallen landen vertaald is en de verschrikkingen van kampen als Auschwitz toont aan miljoenen over de gehele wereld.
Het boek is door veel meer mensen gelezen dan het zeer accurate verlag van Bervely Chalmers over de verkrachtingen. Het doel is, lijkt mij, een verhaal te vertellen dat wellicht geromantiseerd is, maar dat velen aanspreekt.