De Dokwerker

Verzetskruis

Het is uiterst storend dat zelfs de grote kranten het verschil tussen de diverse dapperheidsonderscheidingen niet kennen en dat sommige onderscheidingen geen eens dapperheidsonderscheidingen zijn, maar wel zo genoemd worden. De NRC schreef: "...deze buitengewoon hoge onderscheiding is slechts 94 maal verleend, waarvan slechts eenmaal aan een overlevende..."
De onderscheiding is echter 96 maal maal toegekend.
En zo stond onder andere in de Volkskrant en het AD te lezen: "Bejaarde moordenares mag verzetskruis houden, intrekken onmogelijk" en "96-jarige oorlogsheldin met Verzetskruis bekent alsnog moord uit 1946". Ook de NOS bracht dit bericht.
Atie kreeg het 'Verzetsherdenkingskruis', nimmer het 'Verzetskruis', alle kranten namen over dat het om het Verzetskruis zou gaan.

Het betrof verzetsstrijdster Atie Ridder-Visser die tijdens de Tweede Wereldoorlog lid was van de knokploeg van Marinus Post, ze stond bekend onder de schuilnaam Karin. In 2011 bekende zij op 96-jarige leeftijd de Leidse ingenieur Felix H.E. Guljé op 1 maart 1946 in het portiek van zijn eigen huis te hebben doodgeschoten. Volgens Atie ging het om een collaborateur die als directeur van een metaalbedrijf economische collaboratie zou hebben gepleegd. Guljé werd hier echter van vrijgesproken. Tijdens het onderzoek kwam aan het licht dat Guljé weliswaar opdrachten van Duitsers had uitgevoerd, maar dat gold voor tienduizenden Nederlanders.

Guljé had bovendien Joden aan onderduikadressen geholpen. Zijn zoon heeft jarenlang vergeefs getracht zijn vader te rehabiliteren, maar overleed zelf in 2009. Zijn kinderen zijn ontstelt dat Atie niet eerder met haar bekentenis naar buiten is gekomen. Guljé is nooit geëerd voor zijn vermeende daden omdat daarvoor geen bewijzen zijn gevonden. Dat de zaak tegen hem geseponeerd werd had overigens deels te maken met het 'op een laag pitje zetten' van het onderzoek naar hem.

Atie mocht het 'Verzetsherdenkingskruis' houden.
Zij overleed op 20 augustus 2014, zij is 100 jaar geworden.

Voor hen die bewezen een bijzonder moedige daad hebben verricht tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn er veel onderscheidingen, maar drie springen eruit.
Yad Vashem (link), het Verzetsherdenkingskruis (link) en het Verzetskruis.

Voluit heet deze laatsgenoemde onderscheiding 'Verzetskruis 1940-1945'. De Militaire Willems-Orde is weliswaar ook voor helden uit de Tweede Wereldoorlog, maar deze zeer hoge onderscheiding is in later jaren ook uitgereikt aan militairen die zich tijdens een andere oorlog of missie onderscheiden hebben.
Het Verzetskruis wordt in principe niet meer uitgereikt maar in 2011 werd er een uitzondering gemaakt, zie verderop.

Minder dan honderd maal uitgereikt
Deze Koninklijke onderscheiding is een eerbetoon die door Koningin Wilhelmina 95 maal en namens Koningin Beatrix eenmaal is uitgereikt en waarbij Wilhelmina iedere keer een persoonlijke brief schreef voor de nabestaanden. De medaille geeft de waardering weer voor getoonde uitzonderlijke moed tijdens de bezettingsjaren. Slechts één persoon kreeg de onderscheiding bij leven: Gerard Tieman, in 1946.
Het Verzet stond echter niet te springen op onderscheidingen, immers, verzet tegen een bezettingsmacht zou geen teken van uitzonderlijke moed moeten zijn maar de normaalste zaak van de wereld. Het aannemen van een medaille zou uit ijdelheid zijn.

Wel respect, geen ijdelheid
Met de mening van het verzet werd rekening gehouden, daarom besloot de Kroon het Verzetskruis alleen toe te kennen aan overleden helden, het werden er uiteindelijk 95 en dus één aan een monument.

Amsterdamse verzetshelden die een verzetskruis uitgereikt kregen waren: Jan Jozua Barendsen, Franciscus Duwaer, Walraven van Hall (link), Louis Jansen, Arthur Meerwaldt, Frederik Nieuwenhuijsen, Jacobus Oranje en Gerrit Jan van der Veen (link.)

In totaal werd na de oorlog het kruis als volgt uitgereikt:
84 keer aan in de oorlog gestorven Nederlanders
7 keer aan in de oorlog gestorven Fransen
2 keer aan in de oorlog gestorven Belgen
1 keer postuum aan een overlevende van de oorlog, Jacobus Oranje
1 keer bij leven aan een overlevende van de oorlog, Gerard Tieman
1 keer aan een symbolisch monument, de onbekende Joodse soldaat

Zij kregen het verzetskruis

• Herman Jan van Aalderen
• Pieter van As
• Markus Assies
• Jan Jozua Barendsen
• Jacobus Andreas Beekman
• Hendrikus Dirk Jan Beernink
• Laurens Rijnhart Beijnen
• Cornelia Johanna van den Berg-van der Vlis
• Ludovicus Adrianus Bleys
• Gerrit de Boer
• Arend Andries Bontekoe
• Edzard Jacob Bosch van Rosenthal
• Dirk Arie van den Bosch
• Iman Jacob van den Bosch
• Jan Harm Bosch
• Jacob Carel Julius Baron Brantsen
• Arthur Lucien Charroin (FR)
• Fritz Gerhard Marie Conijn
• Marius Crans
• Roelof Jan Dam
• Freerk Datema
• Karel Hendrik Derkzen van Angeren
• Hendrik Dienske
• Jan Louis Guillaume Doornik (FR)
• Vital Dreyfus (FR)
• Nicolas Dupont (FR)
• Franciscus Duwaer
• Samuel Esmeijer
• Gustaaf Henri Gelder
• Joan Gelderman
• Willem Johannes Gertenbach
• Etienne Albert Giran (FR)
• Olivier Giran
• Cornelis Hendrik de Groot
• Paul Gustave Sidonie Guermonprez (BE)
• Albertus Hahn
• Walraven van Hall
• Johan Coenraad Heriold Folmer van Hanxleden Houwert
• Theodore Willem Lodewijk Baron van Heemstra
• Johannes Jacobus Hendrikx
• Johannes Louis Hesselberg
• Wolter Jacobus Heukels
• Izaak van der Horst
• Johannes ter Horst
• Hendrik Pieter Hos
• Jozef Felix Henri Marie Baron van Hövell van Wezeveld en Westerflier
• Gradus Johannes van 't Hul
• Bernardus IJzerdraat
• Louis Jansen
• Andries Kalter
• Gerrit Willem Kastein
• Albert Keuter
• Taeke Johan Kroeze
• Dirk Mara Rijk Hendrik Kroon
• Helena Theodora Kuipers-Rietberg
• Arthur Meerwaldt
• Johannes Antonius Alphonsus Mekel
• Job Daniël van Melle
• Denis Claire Baudouin Mesritz
• Marie-Loise Clémentine Meunier (FR)
• Julius Josephus Mohr
• Jan Leo Moonen
• Adrianus Cornelis Nagtegaal
• Frederik Nieuwenhuijsen
• Bob Oosthoek
• Jacobus Oranje
• Tjeert Pannekoek
• Johannes Post
• Albert Jan Rozeman
• Victor Henri Rutgers
• Frits Rudolf Ruys
• Willem Santema
• Jannetje Johanna Schaft
• Jonkheer Johan Schimmelpenninck
• Richard Leonard Arnold Schoemaker
• Geert Schoonman
• Willem Pieter Speelman
• Marinus van der Stoep
• Benjamin Marius Telders
• Antonius Otto Hermannus Tellegen
• Oltman Reinder Thomsen
• Gerard Tieman (bij leven, zie onder)
• Titus Willem de Tourton Bruyns
• Leendert Marinus Valstar
• Gerrit Jan van der Veen
• David Verloop
• Mathilde Adrienne Eugénie Verspyck (BE)
• Pierre Marie Robert Versteegh
• Cornelis Vlot
• Gabrielle Weidner
• Johan Hendrik Westerveld
• Herman Bernard Wiardi Beckman
• Johannes Wilhelmus Wildschut
• Johan Reinier Ernest Wüthrich
• Lammert Zwanenburg
• Monument de onbekende Joodse soldaat

Gerard Tieman
De enige die het Verzetskruis bij leven als overlevende van de Tweede Wereldoorlog kreeg opgespeld was de Amsterdammer Tieman die op 1 maart 1926 werd geboren en student was aan de analistenopleiding van het Instituut Korver te Utrecht.
Tieman kreeg de versierselen door Koningin Wilhelmina opgespeld toen hij in het blindeninstituut van Bussum verbleef, waar hij herstelde van verwondingen die hij tijdens de oorlog had opgelopen bij het werken met explosieven.

De onbekende Joodse soldaat
Voluit: "De onbekende Joodse soldaat uit het Ghetto te Warschau, die gevallen is strijdende voor de vrijheid van alle volken", dit monument is virtueel, het bestaat niet als tastbaar beeld.

2011: Gradus van 't Hul
Gradus Johannes van 't Hull werd in 1899 geboren te Zutphen, hij overleed op zijn verjaardag 17 maart in 1944 in concentratiekamp Wöbbelin te Ludwigslust, een dependance van Neuengamme. Gradus is dus 45 geworden, 66 jaar na zijn dood kreeg hij in 2011 het Verzetskruis. Zijn zoons Leo en Henk wisten wel dat hun vader in het verzet had gezeten, maar wat er precies was gebeurd in de laatste weken van hun vaders' leven wilden ze ook achter zien te komen.
Hun moeder Cecilia wist het, maar zij vond het allemaal te gruwelijk om te vertellen. Zeven jaar deden de broers erover om alles boven water te krijgen. Een moedig bestaan leidde in 1944 tot verraad, in een Duits concentratiekamp overleed hij aan de gevolgen van dysenterie, uitdroging en uitputting. De broers vonden ook het graf van hun vader in Oost-Duitsland.

Er is ook een straat in Zuthpen naar Gradus vernoemd.

Oorlogsherinneringskruis en Mobilisatie-Oorlogskruis

Het Oorlogsherinneringskruis is in 1944 ingesteld om leden van krijgsmachtonderdelen te belonen voor verdiensten. Dit geeft al aan dat praktisch iedereen die onder de wapenen was geweest in aanmerking kon komen voor deze medaille. Maar ook koopvaardij- en vissersschepen en de burgerluchtvaart vielen onder de regeling.
Als men korter dan zes maanden gediend had of zich anderzijds had onderscheiden maar toch niet in aanmerking kon komen voor het Oorlogsherineringskruis kon men mogelijk in aanmerking komen voor het Mobilisatie-Oorlogskruis dat in 1948 werd ingesteld.

Kruis van Verdienste

Deze onderscheiding werd door een hogere in rang uitgereikt aan een militair voor getoonde moed. Dit kruis werd door de regering in ballingschap in de Tweede Wereldoorlog ingesteld, Prins Bernhard bepaalde uiteindelijk wie de onderscheiding kreeg waarna deze dus door een hogere in rang werd uitgereikt. Dit gebeurde tweeduizend keer, de eer was niet voorbehouden aan Nederlanders.
Het kruis wordt nog regelmatig toegekend, het is dus geen onderscheiding die specifiek bij WO2 hoort.

Vliegerkruis

Het Vliegerkruis was een beloning voor getoonde moed of beleid en werd in augustus 1941 ingesteld voor vliegende militairen en is gelijkwaardig aan het Kruis van Verdienste.

Bronzen Kruis

Vóór het Kruis van Verdienste was het Bronzen Kruis (ingesteld op 11 juni 1940) de laagste onderscheiding voor getoonde moed. In 1941 'steeg' dit kruis echter in aanzien omdat het in tegenstelling tot het Kruis van Verdienste wel een dapperheidsonderscheiding betrof en wordt ook nog regelmatig uitgereikt.

Pagina's gerelateerd aan het verzet

   Hannie Schaft
   Herdenkingskruis
   Het Parool
   Olympia
   Onbekende helden
   Oorlogsmonumenten
   Verzetsbank
   Verzetskruis
   Verzetsmuseum
   Yad Vashem