Bankier van het verzet: Walraven van Hall

Feit is feit, zonder geld geen actie. Wat begin je tegen de Duitsers als je geen middelen hebt om je mee te verzetten tegen de bezetter. Walraven van Hall, beter bekend als 'Wally', wist raad en had geld. Althans, hij wist er makkelijk aan te komen.

Geld zat Van Hall in het bloed. Deze geboren Amsterdammer is de zoon van een bankier, zijn broer Gijs zou later burgemeester van Amsterdam worden. Hij was de zesde van tien kinderen. Vanaf 1931 werkt Wally bij dezelfde bank als zijn vader. Wally was getrouwd met Tilly den Tex, samen kregen zij drie kinderen.

Nationaal Steunfonds (NSF)

Gebaseerd op fraude en bedrog (!) wist Wally tientallen miljoenen vrij te maken voor het verzet waarmee spullen gekocht konden worden, maar waarmee ook omgekocht werd en mensen betaald om diensten te verlenen. Volgens mijn informatie kreeg ook de toen illegale 'Het Parool' geld uit het NSF.

Wally was een charismatisch figuur, maar minstens zo belangrijk voor het verzet waren Iman van den Bosch, Andreas J. Gelderblom, met wie Wally het NSF oprichtte en Jacob Buijs, de beste vriend van Wally.

Iman J. van den Bosch en Andreas J. Gelderblom
Iman was directeur bij Philips en betrokken bij het verzet. Gelderblom werkte ook voor Philips. Hij leidde het NSF in Zuid-Nederland.
Wally werd benaderd om geld bij te dragen voor het verzet, hij ging wat relaties af waaronder rijke families en collega's bij andere banken, die wilden wel bijdragen, als ze het geld maar terugkregen. Hij gaf hen aandelen en schuldbekentenissen die geen waarde hadden maar dat wist men niet.

Jacob Buijs
Jacob Buijs is ouder dan de gemiddelde verzetsheld, met zijn 52 jaar zelfs oud te noemen, toch is hij van groot belang geweest voor het ondergrondse verzet. Omdat hij secretaris/ penningmeester is geweest van de Nederlandsche Unie (link) die gezien werd als een 'NSB light' en het feit dat hij zeer bescheiden was is zijn rol altijd zwaar onderbelicht gebleven, ten onrechte.

Na het verbod van de Unie ging hij werken voor het het Nationaal Steunfonds van Walraven van Hall waar hij uiteindelijk diens plaatsvervanger werd. Jacob Buijs is nooit over de dood van zijn beste vriend Wally gekomen. Samen zaten zij in het Huis van Bewaring aan de Weteringschans in cellen naast elkaar. Walraven vroeg hem daar om voor zijn vrouw en drie kinderen te zorgen als hem wat zou overkomen. Tilly van Hall is altijd vol lof geweest over Jacob.
Hij was betrokken bij Stichting 40-45 (in feite het vervolg van de Stichting 40-45) en zat in diverse organisaties teneinde de herinneringen aan de oorlog te bewaren en daar lessen uit te trekken. Buijs weigerde alle onderscheidingen die hem werden aangeboden, behalve de Medal of Freedom, het Amerikaans eerbetoon aan helden uit de Tweede Wereldoorlog. Jacob Buijs werd op 7 mei door de geallieerden uit gevangenis 'Het Oranjehotel' bevrijdt door de geallieerden, hij overleed op 72-jarige leeftijd in 1960.

De Kern
De kern was een wekelijks overleg van nationale verzetsgroepen die zich bezighielden met onderduikers en vervalsingen. In 1944 werd dit overleg geïnitieerd door Walraven van Hall, de bankier van het verzet, Jacob Buijs gaf leiding aan De Kern.

...lees HIER meer over Jacob Buijs...

Wally, de drijvende kracht achter alles

Wally was niet alleen het gezicht naar buiten, hij had tevens connecties, ondermeer via zijn broer Gijs, om dingen voor elkaar te krijgen. Alles werd overigens wel goed geadministreerd om na de oorlog de aangegane verplichtingen na te kunnen komen.
De regering en de Koningin zaten niet in het complot, maar werden wel medeplichtig want zij verstrekten garanties. Echter, Wally kopieerde die vrolijk door om een veelvoud van het gegarandeerde bedrag op te kunnen halen.

Dit was niet zonder gevaar want samen met zijn broer Gijs, de latere burgemeester van Amsterdam, verruilden zij schatkistpapieren voor valse. Binnen De Nederlandsche Bank hadden zij companen die hen hierbij hielpen. Miljoenen guldens (in totaal 83.765.786 gulden) konden zij zo uitgeven onder de ogen van Meinoud Rost van Tonningen die door de Duitsers was aangesteld als directeur van De Nederlandsche Bank.

Blauw boekje
Aad van Hall kreeg na de oorlog een boekje in handen waarin verhalen waren opgetekend door andere verzetsmensen, verhalen over Wally van Hall. De film over het leven van Wally is voor een deel gebaseerd op dit 'blauwe boekje'.

Van Tuyl
Wally van Hall gebruikte schuilnamen, ondermeer 'Van Tuyl' om te voorkomen dat hij door de Duitsers ontmaskerd werd. Dat lukte hem ook lang, ze waren lang op zoek geweest naar ene 'Van Tuyl' maar konden hem maar niet vinden.
Omdat Walraven zo'n innemend persoon was, met iedereen op kon schieten en altijd en overal een oplossing voor had, noemden ze hem 'de olieman'.

Tijdens een vergadering aan de Leidsegracht op 27 januari 1945 werd Van Hall gearresteerd door de SD. Aanvankelijk wisten ze niet wie hij was want ze waren nog steeds op zoek naar een zekere 'Van Tuyl'. Hij werd echter verraden door Teus van Vliet (zelf verzetsstrijder), maar omdat Wally niets vertelde werd hij op 12 februari 1945 in Haarlem aan de Jan Gijzenkade doodgeschoten en onder leiding van de NSB'er Johannes Bleekemolen, die begrafenisondernemer was, samen met zeven andere slachtoffers in de Kennemerduinen begraven.
Het N.S.F. had op zijn hoogtepunt 2000 medewerkers waarvan er 84 door de Duitsers zijn doodgeschoten. Er is 84 miljoen gulden uitgegeven door het NSF.

De 'verrader' Teus van Vliet bleek na de oorlog minder schuldig dan aanvankelijk gedacht. Van Vliet gaf de Duitsers informatie omdat hij er zelf van overuigd was dat het adres niet gebruikt zou worden omdat bekend was dat Van Vliet was opgepakt. Wat overigens ook bekend is geworden is dat Van Vliet behoorlijk loslippig was over andere zaken die het verzet betroffen. Toch is na de oorlog na uitvoerig onderzoek gemeend Teus volledig te rehabiliteren.

Waarom Van Vliet niet en bijvoorbeeld Wally wel werd doodgeschoten doen wat verhalen de ronde, ik weet nu even niet wat ik geloven moet dus doe ik er liever het zwijgen toe. Beweerd wordt dat iemand bedongen had dat door hem verraadde personen niet geliquideerd zouden worden.

Kwade genius achter het verraad was Johan van Lom die advocaat was en veel voor het verzet had betekent. Echter, op het eind van de oorlog maakte hij een ommezwaai en verraadde diverse verzetsstrijder. Op 6 maart 1945 werd Van Lom door het verzet doodgeschoten. Dit feit maakt het er niet geloofwaardiger op dat een aantal verzetshelden door afspraken van hem met de SD gespaard werden.

Eerbetoon

Kort na de bevrijding werd Walraven van Hall herbegraven op de Erebegraafplaats in Bloemendaal, zie de foto onderaan. Bij die gelegenheid kreeg hij het verzetskruis. Een onderscheiding die slechts 93 anderen ook ten deel viel 'ter erkenning van bijzondere moed bij het Verzet tegen de vijanden van de Nederlandse zaak en voor behoud van de geestelijke vrijheid', zoals dat officieel heet.

Op vrijdag 3 september 2010 kreeg Walraven een monument op een wel heel toepasselijke plaats, tegenover de Nederlandse Bank aan het Frederiksplein.
Het stelt een omgevallen boom voor van brons. Alleen de naam van Walraven van Hall prijkt er op om te voorkomen dat sommigen worden vergeten te noemen, want er waren veel helden bij het NSF betrokken.

Walravens naam komt tevens voor op een plaquette (zie eveneens bij de foto's onderaan deze pagina) die in het gebouw van de effectenbeurs op Beurspein 5 hangt, helaas is deze plaquette niet meer zichtbaar voor het publiek. Ik heb de organisatie verzocht te overwegen deze plaquette in de centrale hal te hangen.
Immers, in feite legde Walraven van Hall mede de basis voor de na-oorlogse financiële wereld in Nederland waarvoor hij door de Duitsers werd doodgeschoten.
Het NSF heeft na de oorlog tot 1953 bestaan en had nog 22,5 miljoen gulden in kas waarmee mede de bouw van het Nationaal Monument op de Dam en de oprichting van het RIOD werden gefinancierd.

Direct na de oorlog werden de financiële transacties van het NSF afgewikkeld, de Nederlandse Bank betaalde de leningen terug. In 1953 werd de NSF opgeheven.

Film

Zowel in 2005 als in 2011 werd bekend gemaakt dat er over het leven van Wally een film zou worden gemaakt maar anno 2013 heb ik daarvan nog niets op het witte doek gezien. Maart 2018 gaat het er eindelijk van komen. Joram Lûrsen (Publieke Werken en Alles is familie) regisseert 'Bankier van het verzet' (link) met Barry Atsma, Jacob Derwig en Pierre Bokma in de hoofdrollen.
Aad van Hall, de 81-jarige zoon van Walraven, gaf nu wél toestemming voor de verfilming, eerdere pogingen om het verhaal te verfilmen liepen spaak op de rol die aan Van Hall werd gegeven, het werd allemaal té spectaculair.

Pagina's gerelateerd aan het verzet

   Hannie Schaft
   Herdenkingskruis
   Het Parool
   Olympia
   Onbekende helden
   Oorlogsmonumenten
   Verzetsbank
   Verzetskruis
   Verzetsmuseum
   Yad Vashem