De Dokwerker

7 mei 1945

De oorlog had op deze dag al lang beëindigd kunnen zijn als de Engelsen zich niet zo enorm hadden verkeken op het innemen van Arnhem. Na Antwerpen was in het najaar van 1944 ook het zuiden van Nederland ontzet en iedereen dacht dat de opmars van de geallieerden naar het noorden een kwestie van tijd zou zijn.
Deze misrekening kostte velen het leven.

Anne Frank

Acht onderduikers in het Achterhuis van Prinsengracht 263 werden in augustus 1944 verraden en weggevoerd, een maand later zaten ze in een concentratiekamp en nog geen vier maanden later stierf Edith, de moeder van Anne. Zelf overleed zij enkele maanden later, ruim voor de oorlog teneinde was. Alleen Otto Frank keerde terug maar alles over Anne en de zeven andere onderduikers LEES JE HIER.
Anne zou nog geleefd hebben als...

Veel Nederlanders stierven van kou en honger, de hongerwinter kwam extra hard aan door een groot gebrek aan voedsel en brandstof. Toen de Duitsers eindelijk op de vlucht sloegen voor de Canadezen was het leed echter nog niet geleden, in de stad liepen verdwaalde en verdwaasde nazi's rond die geen flauw benul hadden van wat er zich allemaal buiten hun gezichtsveld afspeelde.
De oorlog zou in Amsterdam tot en met 7 mei voortduren terwijl we nationaal 5 mei als bevrijdingsdag hebben aangemerkt.

De Duitsers waren verslagen en sloegen op de vlucht, maar niet iedereen wilde zich daar bij neerleggen, en veel Nederlanders wilden wraak op wat hen gedurende de vijf bezettingsjaren was aangedaan. Er was nog zo gewaarschuwd er geen volksgericht van te maken en de rechtbanken hun werk te laten doen. Milities die voor een deel uit leden van het verzet bestonden schuimden de Amsterdamse straten af op zoek naar verdwaalde Duitsers want het gerucht ging dat er nog een groot aantal van hen in de stad moest zijn.

Dat was ook niet zo gek want Duitsland had gecapituleerd en alle Duitsers zouden zich overgeven aan de Canadezen, daarbij kwam dat de Binnenlandse Strijdkrachten geen wapens meer mochten dragen, dit om misverstanden en incidenten te voorkomen.
Bij enkele ontmoetingen kwam het toch tot schermutselingen, de Binnenlandse Strijdkrachten (BS) hadden geen opdracht Duitsers te ontwapenen en zeker niet om ze op te brengen, dat liep anders. Maar er waren ook incidenten waarbij burgers de Duitsers hun geweren wilden afpakken, die waren op hun beurt bang dat ze ter plekke zouden worden neergeschoten dus stonden zij hun wapentuig niet zomaar af. Dat liep gruwelijk uit de hand, onder andere om drie uur 's middags op de Dam.

De Dam

De zon schijnt, het is 15 graden, er is weinig wind, de weersverwachting is dat het wel eens 20 graden kan worden die dag, er komt geen regen. Het is feest, Nederland is bevrijd en de Duitsers hebben zich overgegeven. Honderden Amsterdammers vallen elkaar op de Dam om de nek, gadegeslagen door Duitsers die in de Groote Club bivakkeren. Twee Duitsers worden op straat door leden van de BS van hun wapens ontdaan maar in de schermutseling die ontstaat wordt een van de Duitsers neergeschoten, het gevolg is paniek onder de Duitsers in de Groote Club.

Vrijwel zeker is er ook op het pand geschoten, op het dak stonden enkele Duitsers die gezien zouden hebben dat een van hen was neergeschoten terwijl het de afspraak was dat de Canadezen tot ontwapening zouden overgaan. Er ontstaat een schotenwisseling tussen BS'ers en Duitsers in het pand. Die beginnen vervolgens op het publiek te schieten met als resultaat 19 doden en 117 gewonden. Uiteindeljk zouden er 31 doden te betreuren zijn.

De Duitsers die werden gearresteerd is nooit iets gevraagd, er heerste totale chaos. Enerzijds vanwege de schietpartij en de vele slachtoffers, maar ook omdat er jacht werd gemaakt op de moffenhoeren en andere collaborateurs. Dat er daarbij soms lichtzinnig werd omgegaan met de bewijslast en de stad ook veel vreugde had vanwege het einde van de oorlog droeg niet echt bij tot het opstellen van een zorgvuldig feitenrelaas.

Prins Bernhard stond aan het hoofd van de Binnenlandse Strijdkrachten, met tegenzin had hij toegegeven aan de eis van de Engelsen dat BS'ers geen wapens meer mochten dragen. Dat frustreerde niet alleen de Prins, maar ook zijn mannen. Toch was het drama niet zo groot geweest als er gehoor was gegeven aan deze oproep, op een foto (in mijn bezit, maar vanwege auteursrechten kan ik die niet publiceren) die genomen is op de Dam op 7 mei 1945 staan Engelse verkenners, BS'ers en Amsterdammers zij aan zij, vanaf de Groote Club kijken Duitsers toe, zonder zich er druk om te maken.
Die Engelsen waren onder andere in een patrouillewagen de Dam opgereden en konden niet verder door de mensenmenigte.
Enkele uren later sloeg het noodlot toe toen BS'ers zich niet aan de opdracht hielden. Of Prins Bernhard wellicht niet nadrukkelijk genoeg was geweest in zijn instructies is niet bekend.

Weetje 01
De Groote Club heet nu de Industrieele Groote Club, een samenvoeging van de Groote en de Industrieele Club toen de huur van het pand van de Groote Club op de hoek van de Kalverstraat te hoog werd. Op 7 mei 1945 zat de Groote Club daar nog wel en van daaruit is er ook geschoten door de Duitsers, velen denken dat dat vanuit het huidige pand was.
Daar zaten overigens wel meerdere journalisten, vandaar ook dat er zowel filmbeelden als fotomaterieel is van de schietpartij.

Weetje 02
Pas op 9 mei werd de laatste Duitser ontwapend en in hechtenis genomen door de Canadezen.

Weetje 03
Dat dit niet een toevallig incident was valt af te leiden uit dat er soortgelijke voorvallen waren, elders in de stad. Op het Stationsplein werden er eveneens Duitsers door BS'ers ontwapend, op de Weteringschans idem dito.

Weetje 04
Er zijn veel foto's en zelfs filmmateriaal, echter, daar is iets vreemds aan, op geen enkel beeld zie je dat er ook maar één schot wordt gelost!
De Amsterdamse fotograaf Joop Colson werkte tijdens de bezetting onder de schuilnaam Andries van Tesselaar en was aanwezig op de Dam die maandag 7 mei 1945, helaas werkte zijn camera niet.
Wie van der Randen maakte wel veel beelden van de schietpartij, echter, op geen een foto is een schietende Duitser of BS'er te zien.

Andere lezing

Omdat er nooit onderzoek is gedaan kon er ook niet officieel vast worden gesteld wat precies de aanleiding was voor de schietpartij op de Dam. Straks zal ik een voorval aanhalen van wat zich elders in de stad afspeelde en wellicht illustreert wat er ook kan zijn gebeurd in de stad.

Dit verhaal gaat over iemand die ik anoniem wil houden omdat ze een bekende is. Zij vertelde dat in diverse gebouwen in de stad de Duitsers bijna vijf jaar gehuisvest waren geweest. Politiebureau's bijvoorbeeld, die in de Marnixstraat weet zij zich nog goed te herinneren en ook dat daar voor de deur een schietpartij had plaatsgevonden.


Maar ook het Victoriahotel, diverse stationsgebouwen en het Telegraafgebouw, waar de Duitse krant werd gedrukt terwijl ook de Telegraaf gewoon van de persen rolde. Het Paleis op de Dam was ingenomen door de BS, zij vingen er Duitsers op die verdwaald op straat rondliepen of uit gebouwen waren gehaald. Hoewel dit dus nadrukkelijk verboden was drongen BS'ers ook het gehate Telegraafgebouw binnen, haalden de Duitsers eruit en dreven ze naar het Paleis.

Het voorval van de ontwapening van twee Duitsers waarbij er één werd neergeschoten heeft zij niet gezien maar zij was wel in de buurt en kan zich een goede voorstelling maken van wat er gebeurd moest zijn want een stuk verderop zag zij hetzelfde.

De Binnenlandse Strijdkrachten maakten de dienst uit op straat en drongen met groepjes meerdere gebouwen binnen waar Duitsers zaten, enkelen vluchtten naar de Dam, de Groote Club binnen. Mijn bron ging op de Dam kijken want daar kwam enorm veel herrie vandaan. Een paar Duitsers werden uit een jeep gehaald en het Paleis ingeslagen, dat ging er niet zachtzinnig aan toe.
In combinatie met de gebeurtenissen op de Nieuwezijds Voorburgwal waarover de gevluchtte Duitsers vertelden aan hun collega's die zich verschanst hadden in de Groote Club, vreesden de Duitsers dat ook hun gebouw bestormd zou worden. Honderden Nederlanders en vele bewapende BS'ers liepen op de Dam, jachtmakend op Duitsers. Toen vielen er schoten vanuit de Groote Club en was het hek van de Dam, letterlijk.

Dit verhaal komt van een jonge vrouwe wiens vriend opgepakt was en naar Duitsland was gebracht, zij wist niet of hij nog terug zou komen. Omdat ze nog niet getrouwd waren kon hij niet als kostwinner in Nederland blijven, maar het was nu ook extra lastig om snel informatie te krijgen. Dit is dus geen verhaal van iemand die Duitsers een excuus wilde geven voor de schietpartij, maar haar nuance sluit wel aan op het beeld dat de foto geeft die ik heb en waar ik het net over had, 's morgens was er niets aan de hand op de Dam, het ging pas mis toen de emoties met de BS'ers op de loop gingen.

De slachtoffers

Popke Sjoerd Bakker
Wilhelmus Petrus Bakker
Johannes Bobeldijk
Geertruida Boelen
Elisabeth de Boer
Willem van den Boogaard
Fredericus Joseph Budde
Willem Cieraad
Gerardus Bernardus Cornelisse
Petrus Antonius Joseph van Dam
Pieter Hendrik Diekmeijer
Frans Johannes Feller
Everdina Johanna Buddingh-van der Flier
Hendrina Louise Koper-Frank
Jan Goede
Maria Nella Jager-van Hooff
Petrus Hendricus Antonius Hutjes
Elisabeth Wieland-Lacourt
Willem de Leeuw
Hilligje Mastenbroek
Antje Quant-Moeke
Johannes Jan Ooms
Rika Overdijk
Johannes Wilhelmus Saelman
Willem Theodorus Schermacher
Hendrik Karel Smit
Aaltje Scheffer-Smorenberg
Jurrianus Lambertus Stad
Johannes Willem Straatmijer
Arnoldus Petrus Stroop
Sophia Frederika Mathilda Vermeulen-de Vries
Hendrikus Willemsen

Een voorbeeld

Willem Cieraad
Zwolle 30 juni 1896
Amsterdam 8 mei 1945

Gerard is vier jaar wanneer hij met zijn ouders op de Dam is om feest te vieren. Maar zijn moeder neemt hem mee naar huis, ze heeft het benauwd. Door het weer? Het is inderdaad warm die dag. Vanwege de menigte? Op de Dam bevinden zich veel mensen, heel veel mensen. Zijn vader Willem blijft. Voor het portaal van de Nieuwe Kerk wordt hij doodgeschoten.

Gerard gaat samen met zijn moeder naar zijn vader kijken. Hij ligt opgebaard in de Nieuwe Kerk. Op de rouwadvertentie staat: '...overleed door een noodlottig ongeval te Amsterdam onze innig geliefde Zoon, Broeder, Zwager en Oom Willem Cieraad, Echtgenoot van Antje Smit, in den leeftijd van bijna 49 jaar'.

Willem laat zes kinderen, waaronder de kleine Gerard, achter. En zijn vrouw, Antje Smit. Ze hertrouwt, maar haar tweede echtgenoot zal zes jaar later al komen te overlijden. Lees meer over Willem op De Dam de zevende mei 1945

De strijd gaat door, maar dan wel een andere...

Omdat er nooit goed onderzoek is gedaan naar de aanleiding is er ook nooit precies vastgesteld hoeveel slachtoffers er zijn gevallen. Sommige gewonden overleden later alsnog, die zijn nooit meegeteld bij de dodelijke slachtoffers. Ook wordt er naar de mening van velen onvoldoende recht gedaan aan de gevolgen van de schietpartij voor diegenen die gewond raakten.
Vermoed wordt dat er veel kinderen om het leven kwamen die niet op de officiële lijsten staan, in de dagen en weken na 7 mei kunnen naar schatting nog zo'n 200 mensen aan hun verwondingen zijn overleden.
...kijk hier verder voor de FACEBOOK pagina over de schietpartij op de Dam

Een van de beste sites om met beelden een indruk te krijgen van wat er zich op de Dam afspeelde vindt je HIER.

Wie van der Randen maakte veel beelden van de schietpartij, vreemd is wel dat op geen een foto een schietende Duitser of BS'er te zien is.

32 Stenen

Stichting Memorial voor Damslachtoffers 7 mei 1945 had als doelstelling een nieuw memorial op De Dam te plaatsen waarop alle 32 namen van de slachtoffers van de schietpartij van 7 mei 1945 op de Dam staan.
De onthulling was op 7 mei 2016, locatie Dam, tussen Nieuwendijk en Damrak. Het onderzoek gaat echter door, indien er voldoende bewijzen zijn dat er meer slachtoffers zijn gevallen zal ook voor hen een steen worden vervaardigd en geplaatst.
De Dokwerker werkte samen met de Stichting Memorial voor Damslachtoffers 7 mei 1945. De stichting deed jarenlang onderzoek naar het schietincident en slaagde erin de namen van de doden te achterhalen.


Lees ook:

SCHIETPARTIJ 7 MEI 1945 AMSTELVEENSEWEG

SCHIETPARTIJ 7 MEI 1945 CENTRAAL STATION