De Dokwerker

NSB

Aan een nationale beweging hoeft geen smetje te zitten. Zonder fascistoïde trekjes kan een dergelijke stroming goed bestaan. Je mag best trots zijn op je land en volk. En is niet ieder volk dat? Kijk naar de Fransen, ook al noemen die het patriottisme.
Voor een socialistische beweging geldt in feite hetzelfde. Immers, is de PvdA ook niet een socialistische partij, net als de SP?

NSB, dat is wel even wat anders
Het wordt flink duister als er een koppelteken geplaast wordt tussen nationaal en socialistisch. De Nationaal-Socialistische Beweging (kortweg NSB) was geen ondergrondse beweging, maar vormt toch een van de zwartste bladzijden in de geschiedenis van Nederland.
Tijd voor een beschouwing van wat dit nu eigenlijk voor club was.

Anton Mussert
Geestelijk vader van de NSB van Mussert. Naar voorbeeld van Adolf Hitler in Duitsland richtte hoofdingenieur van Provinciale Waterstraten in Utrecht Anton Adriaan Mussert op14 december 1931 de NSB op en koos de Maliebaan 35 in Utrecht als hoofdkantoor, het partijblad heette 'Bezem'. Vanaf het begin was het duidelijk dat slechts één man het voor het zeggen had en dat was Anton Mussert.
In die tijd waren er veel politieke partijen (over de honderd, waarvan meer dan de helft gascistisch) maar Mussert wilde daar niet mee geassocieerd worden, hij koos er daarom voor een 'beweging' te worden genoemd.
...lees meer over Anton Mussert...

Beginselen 'geleend' van Hitler
Mussert was een handige jongen. Hij liet in tegenstelling tot de NSDAP in Duitsland van Hitler wel Joden toe en nam ook geen stelling tegen rassen.
Zijn populariteit was gestoeld op onvrede over de eigen situatie onder de burgers door de economische crisis en op zijn afkeer van de politiek, wat veel mensen aansprak. Van de gevestigde politieke orde moest hij niets hebben. Het aantal leden van zijn beweging groeide gestaag.
Hij won veel aanzien doordat de mensen die hij om zich heen verzamelde het volk aanspraken.

Leidend beginsel
'Voor het zedelijk en lichamelijk welzijn van een volk is nodig een krachtig Staatsbestuur, zelfrespect van de natie, tucht, orde, solidariteit van alle bevolkingsklassen en het voorgaan van het algemeen (nationaal) belang boven het groepsbelang en van het groepsbelang boven het persoonlijk belang.'

Populariteit neemt rond 1935 af
Politieke, gebundelde krachten, de vakbeweging en de kerken verwierpen de beginselen van de NSB en waarschuwden doorlopend tegen het opkomend fascisme in Europa.

De WA (weerbaarheidsafdeling) die in 1932 was opgericht met als taak de beweging tegen aanvallen van politieke tegenstanders te beschermen werd in 1935 door Colijn verboden. Mussert werd er zelf alleen maar weerbaarder en strijdvaardiger door.
Hitler was in Duitsland inmiddels een politieke factor van betekenis en Mussolini was Egypte binnengevallen, iets wat door de gehele wereld werd veroordeeld, de NSB steunde echter 'Il Duce', zoals Mussolini graag genoemd werd.

Bij de verkiezingen voor de Tweede Kamer op 26 mei 1937 haalt de NSB 4,21 % van de stemmen.

De Tweede Wereldoorlog

Toen de oorlog uitbrak sprak Mussert zich uit voor neutraliteit, net als dat Nederland zich in de Eerste Wereldoorlog afzijdig had gehouden. De NSB stond echter wel aan de kant van Hitler. Het pakte niet goed uit voor de beweging want de Duitsers overliepen Nederland alsnog binnen vier dagen. Toen Mussert in de aanloop naar de oorlog openlijk de agressie van Hitler jegens de Joden steunde liet de Nederlandse regering duizenden NSB-ers oppakken.
Die werden direct weer door de Duitsers vrijgelaten. Niet uit te sluiten valt dat de Duitsers versneld Nederland binnenvielen omdat de NSB een grote beweging was die hen welgezind was. De bezetters konden de inzet goed gebruiken.

Reeds in juni 1940 (koud een maand na de inval) schaarde Mussert zich volledig aan Duitse kant. Een jaar later was de NSB de nog enige toegestane politieke partij van Nederland.

Februaristaking
In 1941 zou het tot een verzet komen jegens de NSB en de Duitse bezetter. De aanleiding tot deze staking is niet iedereen bekend. In het kort dus maar even.

Vooraanstaand lid van de NSB was Henk Koot, hij was hoofd van de Amsterdamse WA en leidde een knokploeg die geformeerd was om winkeliers te verplichten bordjes 'voor Joden verboden' op te hangen. Er vielen rake klappen maar desondanks weigerden veel cafés en winkels de bordjes op te hangen.
De volgende dag keerde Koot terug met meer mannen en wapens. Er werd een ware veldslag geleverd rond het Waterlooplein, de Jodendriehoek. Koot liet daarbij het leven.
Voor de Duitse bezetter was Koots' dood aanleiding tot grote razzia's onder de Joodse bevolking op het Jonas Daniël Meijerplein, op 22 en 23 februari 1941.

Op 25 februari wordt nog altijd herdacht dat op die dag in 1941 er een staking uitbrak uit protest tegen het oppakken van Joden nadat Koot was gestorven. De NSB had Koot met veel tamtam begraven en verkondigde dat hij gruwelijk was mishandeld en dat zijn oren en neus waren afgebeten door een Jood. Uit de politierapporten bleek echter dat hij slechts éé wond had, waarschijnlijk veroorzaakt door een klap met een ijzeren staaf.
Aan de stakings-oproep werd vooral in de Jodenhoek en de Jordaan massaal gehoor gegeven.

Mussert werd door niemand vertrouwd, ook door de bezetter niet
Anton Mussert wilde wapens en macht maar beiden kreeg hij niet van de Duitsers, wel werkte hij mee aan de razzia's en verstrekte hij gegevens aan de Duitsers op basis waarvan veel Joden werden opgepakt.
Het nut van Mussert werd ingezien door de Duitsers dus kreeg hij op gemeentelijk niveau veel zeggenschap en voerden de Duitsers de terreur uit. De bruimhemden van Mussert deden vaak mee met de razzia's op Joden.

Dolle dinsdag, de bevrijding in zicht

De geallieerden beginnen aan een opmars wat voor Nederland echter nog acht maanden angst betekent want op deze 5de september 1944 was België dan wel bevrijd, de Duitsers hielden in Nederland met behulp van de NSB stand.
Toch zagen veel leden van de NSB de bui al hangen en vluchtten naar Duitsland. Dat bezorgde de NSB veel negatieve publiciteit waarop Mussert een rechtbank installeerde om de deserteurs te vervolgen. Enkele hooggeplaatste ambtenaren werden al vrij snel geschorst omdat zij zich niet loyaal genoeg had getoond.

Het deel dat nog operationeel bleef kreeg onderling onenigheid waardoor de NSB scheurde. Na de bevrijding werd de NSB direct verboden en veel leden werden wegens landverraad berecht. Anton Mussert werd ter dood veroordeeld en kreeg de kogel op 7 mei 1946.
Met zijn dood verdween de NSB roemloos uit de Nederlandse politiek.

Weetje 01
NSB'ers van het eerste uur noemden aanhangers die in de oorlog lid van de NSB waren geworden meikevers, dat had een dubbele reden.
In mei 1940 hadden de Duitsers Nederland bezet en de meikever is een beestje dat het liefst naar buiten komt als de omgeving hem bevalt, zo in het voorjaar. Vandaar dat een ander woord voor huichelaar in Amsterdam 'meikever' is wat echter niet vaak meer gehoord wordt maar dat is met wel meer Amsterdamse woorden zo.

Weetje 02
NSB'er is een scheldwoord, het wordt gebruikt om een verrader te duiden. Toch wordt dit woord niet vaak gehoord omdat er een dubbele lading aan kleeft. Veel Joden zijn niet alleen door de NSB verraden maar ook door Amsterdammers.
Ambtenaren en politie werkten mee aan de zuiveringen en veel huizen van Joden werden door buren leegehaald. Later, toen de geruchten van de verschrikkingen die de Duitsers aanrichtten de kop opstaken, haalden niet-Joden hout uit de leegstaande huizen van de Joden om de kachels te laten branden tijdens de hongerwinter.

Weetje 03
Houzee is een uiting van vreugde, echter, het werd ook dé groet van NSB'ers zoals de Duitsers 'Heil Hitler' gebruikten als ze elkaar begroetten. Het lijkt dus dat dit een omstreden uiting was en zou blijven, maar niets is minder waar.
Zelfs het Koningshuis bezigde de kreet, formeel is het ook Hou Zee, oftewel, vaar wel, blijf op koers.

Weetje 04
De NSB bestaat nog steeds, maar dan anders. De Noorse Spoorwegen heten de NSB, de domeinnaam is www.nsb.no.

NSB op zijn top
Het hoogtepunt van de NSB lag in 1941 toen de beweging 90.000 leden telde. In 1934 was dat nog 33.000, in 1943 en 1944 lag dat aantal rond de 70.000. Vanaf 1935 waarschuwden alle kerken in Nederland tegen het opkomend fascisme met als exponent de NSB van Mussert. Dat had effect want doorgaans luisterden volgelingen naar hun voorgangers.
De NSB was sterk gericht op Duitsland, Mussert zag ons land het liefst onderdeel worden van onze oosterburen, in een programma dat Mussert op 27 augustus 1940 schreef pleitte hij er bij Hitler voor dat er een 'Bond der Germaanse volkeren' onder leiding van Adolf Hitler zou worden gevormd, maar Hitler had grotere plannen. Het stuk zou later als bewijs dienen bij de rechtszaak tegen de leider van de NSB. Mussert reisde meerdere malen af naar Berlijn, voor het laatst in 1942, het lukte nimmer Adolf Hitler te overtuigen.

Het idee dat Mussert en zijn NSB de alleenheerschappij zouden krijgen in Nederland onder bevel van Hitler viel nooit in goede aarde. Naar verluidt hadden zowel Hitler als de hoge Duitse officieren in Nederland een hekel aan Mussert en wantrouwden zij hem.
Wraak nam Mussert op zijn eigen politieke vrienden die hij uit de NSB zette. Het mocht niet baten, Mussert was extreem gehaat onder de Nederlanders. Zijn dood op 7 mei 1946 kwam als een zucht van verlichting.

NSB Amsterdam
Het Amsterdamse Concertgebouw vormde het hoofdkantoor van de Amsterdamse afdeling van de NSB. In 1935 deed de partij voor de eerste keer aan de verkiezingen, ze haalden 8% van de stemmen binnen, maar de werkelijke, zeer kwade, bedoelingen van de NSB kwam al vrij snel aan het licht.
Het anti-semitisme werd door de Nationaal Socialistische Beweging op de agenda gezet, de kiezer keerde zich grotendeels van de partij af, in 1939 werd nog maar 4% van de stemmen behaald.

Het Concertgebouw stond toen nog op het Jan Willem Brouwerplein, het tegenwoordige Concertgebouwplein. De WA zat hier eveneens, dit was de gewapende en geuniformeerde afdeling van de NSB. De Duitsers was het een doorn in het oog dat veel WA'ers met wapens liepen.
De afdelingen propaganda en arbeidsinzet zaten ook in het gebouw aan dit plein.

Hongerwinter

Tussen de bevrijding van Antwerpen en Nederland zat dus een periode van meer dan een half jaar waarin er nauwelijks iets te eten was. DE HONGERWINTER