De Dokwerker

Zestig zaken, één man achter de tralies

Onder druk van de EU, veel landen en tal van organisaties kwam het Duits Openbaar Ministerie in actie, zij het zeer traag. De laatste jaren waren er zestig zeer oude personen in beeld om voor de rechter te brengen en te laten veroordelen.

In 2011 leken de ambities groot, John Demjanjuk (link) werd veroordeeld, het Duitse OM had er 'zin' in om honderden anderen op te sporen en voor de rechter te brengen. Het pakte iets anders uit, van de uiteindelijk 60 opgespoorde gevallen overleden de meesten voordat het vooronderzoek was afgerond. Tegen vijf oud nazi's werd een gang naar de rechter ingezet.

Bruno Dey

Op 6 juli 2020 werd er drie jaar cel geëist tegen deze voormalige kampbewaarder van Kamp Stutthof bij Gdansk In de tenlastelegging stond dat Dey verantwoordelijk werd gehouden voor de dood van 5.230 gevangenen, hij heeft daar gewerkt van augustus 1944 tot en met eind april 1945.
Dey ontkent niet dat hij er gewerkt heeft, hij stelt wel dat hij geen keus had, hij was 17 en deed wat hem werd opgedragen. Bruno Dey is momenteel 93 jaar. Hij heeft toegegeven bewaker te zijn geweest en dat hij gevangenen heeft horen schreeuwen en de gaskamers in heeft zien gaan. Ook heeft hij gezien hoe niet veel later de lijken uit de gaskamers werden gehaald en verbrand.
Zij verweer was dat hij jong was, niet wist wat hij kon verwachten en eenmaal aan het werk geen keus meer had.

Een van de mede-aanklagers was Moshe Peter Loth die stelde dat zijn Joodse oma vergast was en zijn Joodse moeder verkracht in het kamp, hij zou het kind zijn van Bruno Dey. Nadat bleek dat dat allemaal niet klopte trok hij zich terug uit het proces. In november 2019 had de heer Loth de verdachte zijn daden vergeven.
De echte naam van Loth bleek Peter Oswald Loth te zijn en hij was eerder geboren dan dat zijn vermeende moeder was verkracht in het kamp. Noch zijn echte oma of moeder waren Joods.
Voor de voortgang maakte het niet uit. Later deze maand (juli 2020) volgt er een uitspraak van de rechter. In totaal werden er 60.000 mensen vermoord in Stutthof.
De ex-kampbewaker zei aan het begin van het proces dat hij niet begreep waarom hij nu nog moest boeten, maar tijdens zijn slotwoord sprak hij spijt uit wat de mensen in Stutthof was aangedaan.

Update 23 juli 2020
De 93-jarige oud-kampbewaker van concentratiekamp Stutthof kreeg een voorwaardelijke celstraf van twee jaar omdat hij ten tijde van het vergrijp nog minderjarig was.
De reacties waren gemengd, goed dat hij is veroordeeld, maar sommigen vonden de straf te mild, anderen vonden hem destijds te jong om een goede afweging te maken en weer anderen wilden hem wel veroordeeld zien, maar niet voor een lange straf.

Johann Rehbogen

Rehbogen werd in 2018 geacht medeplichtig te zijn aan de moord op duizenden gevangenen in kamp Stutthof bij Gdansk, hij ontkende, maar zijn lichaam reageerde wel op de aantijging dat hij wist dat Joden vergast werden. In totaal werden er rond de 60.000 mensen vermoord in Stutthof.
Aanklager Andreas Brendel zei ondermeer dat gevangenen dodelijke injecties rechtsreeks in hun hart ingespoten kregen en dat velen naakt in de kou moesten blijven staan en overleden aan onderkoeling.

Rehbogen (94 in 2018) werkte van juni 1942 tot en met september 1944 in het kamp, hij bleef vasthouden aan zijn eerdere verklaringen dat hij geen enkel idee had wat er met de gevangenen was gebeurd. Het bijzondere van de rechtzaak in Münster is dat deze plaatsvindt voor een jeugdrechter omdat Rehbogen nog geen 21 was toen hij in kamp Stutthof werkte.
Het proces gaat minstens tot begin 2019 duren omdat Rehbogen maar twee uur per dag en maximaal twee maal per week mag worden gehoord.

Na de oorlog werd Rehbogen gearresteerd en door de Amerikanen opgepakt, zij maakten een foto van de jonge SS-er, maar lieten hem later weer gaan. Ook tijdens het proces is hij een vrij man want hij komt tijdens iedere zitting vanuit huis naar de rechtbank.

Update 2018
Judy (Judith) Beker is Joodse en woont in de Verenigde Staten (St. Louis Park, Minnesota), zij werd op 7 februari 1929 geboren in Litouwen. In juni 1944 worden Judy, haar zuster Rachel en hun moeder Mina (Beker-Friedman) op transport gesteld naar Auschwitz, vrijwel direct gaan zij door naar kamp Stutthof waar op dat moment Johann Rehbogen een van de kampbewaarders is.
Later dat jaar, op 21 november 1944, als Rehbogen er niet meer werkt, wordt de moeder van Judy vergast.

Judy, Abe (Abraham, overleden in 2013) en Rachel overleefden de verschrikkingen van kamp Stutthof. Vader Beker was reeds in 1937 overleden, een oudere broer van Judy, die zij overigens nooit gekend heeft, overleed als kleuter. Judy is getuige in het proces tegen Rehbogen. Judith Beker gaat als Judy Meisner door het leven en deelt haar ervaringen op scholen. In haar biografie gebruikt zij de naam Beker, in plaats van Becker, wat op de kaart staat waarop de dood van haar moeder wordt gemeld. Of en zo ja, wanneer haar zuster is overleden heb ik niet terug kunnen vinden, in 1994 leefde ze nog, zij gaf toen op 22 september onder de naam Rachel Becker (met een 'c' dus), een interview over haar ervaringen tijdens de oorlog.

Update december 2018
Het proces tegen Rehbogen is stilgelegd om de verdachte te laten onderzoeken of hij wel voldoende beseft wat er gebeurt.

Update april 2019
Het Duitse OM heeft het proces tegen Johann Rehbogen stopgezet omdat de 95-jarige oud-bewaker niet in staat wordt geacht ooit het proces bewust te kunnen volgen vanwege een hartaandoening en adnere beperkingen.

Oskar Gröning

Het is mij en velen een doorn in het oog dat veel nazi's direct na de capitulatie van Duitsland de dans wisten te ontspringen. Sommigen werden alsnog gepakt, velen kwamen in Zuid-Amerika terecht, maar vlak ook Canada niet uit. Dat land verzuimt al jaren om foute Duitsers uit te leveren.

Duitsland hanteert een wet uit de oorlog op basis waarvan veel oorlogsmisdadigers in vrijheid konden sterven, immers, Duitsland levert geen onderdanen uit en beschouwd iedereen die een SS of Duits militair uniform heeft gedragen als Duitser.
De EU heeft deze wet als onethisch bestempeld, zo gastvrij als Duitsland voor asielzoekers is, zo gastvrij is Duitsland ook al meer dan zeventig jaar voor oorlogscriminelen.

Oskar strompelde de rechtbank binnen, telkens als hij geacht werd te verschijnen. Zichtbaar een oude en versleten man die door rechtbankmedewerkers geholpen moest worden om met zijn rollator de trap af te dalen. Twee jaar had hij gewerkt in Auschwitz, maar wel twee huiveringwekkende jaren. Hij was pas twintig toen hij zich vrijwillig bij de SS melde.
Spijt? Tja, kun je na zeventig jaar nog spreken van spijt, Oskar vond van wel en sprak die dan ook uit voor zijn rol in wat hij een radar in een grote machine noemde, min of meer voelde hij een verplichting om zijn land te dienen. Moreel voelde hij schuld, maar hij kon niet anders, dus of hij juridisch ook schuldig was liet hij in het midden. Tijdens een van de zittingen kwam een oude vrouw op hem af, zij was een overlevende van het kamp waar hij nauwkeurig bijhield wat de later vermoordde Joden bij zich hadden toen ze het kamp binnenkwamen.
Ze vergaf Oskar en sprak uit dat hij nu dapper was en zij begreep dat dit heel zwaar voor hem moest zijn.

"Niemand snapt het", zei Oskar
Oskar werd geboren op 10 juni 1921 in Nienburg an der Weser in de Duitse deelstaat Nedersaksen Gröning verklaarde dat het aan de huidige generatie niet valt uit te leggen hoe hij zich voelde toen hij zich als 20-jarige aanmeldde bij de SS. Hij voerde aan dat direct na de komst van Hitler het land zich een euforische gemoedstoestand achtte waarin iedereen het beter kreeg en het nog beter zou krijgen. Gröning heeft tot aan het eind ontkent vooraf iets te hebben geweten van de gruwelen die zich in het concentratiekamp afspeelden. Iets wat moeilijk te geloven is natuurlijk. Hij probeerde zijn tewerkstelling in het kamp te verantwoorden alsof het een nieuwe stap in zijn carriére was.


Oskar Gröning beschreef enkele voorvallen die zich tijdens zijn verblijf voordeden. Zo was er een baby die in een koffer werd ontdekt, de moeder had waarschijnlijk gehoopt dat het kind een zekere dood bespaard zou blijven. De SS'er die het schreeuwen van het kind hoorde opende de koffer en pakte het kind bij zijn beentjes en smakte het met zijn hoofd tegen een wagen. Oskar vroeg overplaatsing aan en kreeg die ook, maar toen had hij al duizenden koffers uitgeplozen en geïnventariseerd.
De eigenaren werden meestal binnen enkele dagen vergast en verbrand, de ovens stookten 24 uur per dag.

Dat hij het geld dat hij had aangetroffen regelmatig naar Berlijn moest brengen had hem toch aan het denken moeten zetten. De aanklager zei dat Gröning al tijdens zijn eerste werkdagen te horen had gekregen dat het koffers betrof van mensen die niet in staat waren om te werken en daarom nutteloos waren en dus zo snel als mogelijk vernietigd moesten worden. Hij erkende dat ook tijdens zijn proces.

Update 2015
De rechtbank veroordeelt Oskar tot vier jaar cel.
Hij gaat in hoger beroep.

Update 2016
Het gerechtshof bekrachtigt de uitspraak van de rechtbank.
Gröning voert zijn slechte gezondheid aan om zijn straf thuis te ondergaan.

Update 2017
In december van dit jaar deed de rechter uitspraak, Oskar Gröning gaat definitief achter de tralies.

Update 2018
De boekhouder van Auschwitz is op 9 maart 2018 op 96-jarige leeftijd overleden, zonder ook maar één dag vast te hebben gezeten.

Helma Christel Mass

Helma (91) was radiotelegrafist in Auschwitz en daardoor betrokken bij de moord op 260.000 mensen. Er liep een proces tegen haar, puur en alleen al de aanwezigheid van Helma in Auschwitz was voor het Openbaar Ministerie voldoende om haar voor jaren op te laten sluiten.
Ik vermeld haar volledige achternaam, iets wat in Duitsland verboden is, raar, maar waar.

Update 2017
Vanwege haar slechte gezondheid, Helma is doof en blind, besloot de Duitse rechtbank te Kiel dat de procesgang moest worden gestaakt.

Hubert Z.

Als een échte crimineel hield ook in dit geval de Duitse justitie de achternaam van Hubert geheim. Ik niet, hij heet Zafke. Hubert Zafke was een SS sergeant die als verpleger werkte in Auschwitz tussen oktober 1942 en september 1944. Hij wordt verantwoordelijk gehouden direct betrokken te zijn geweest bij de dood van 3.681 personen. Zijn advocaat probeerde hem een proces te besparen, de hoge leeftijd van Hubert (95) zou reden zijn waarom hij een proces niet aan zou kunnen.
De rechter besliste anders, Hubert dient gewoon voor de rechter te verschijnen. Maar Zafke piepte er tussenuit.

In zijn laatste maand in Auschwitz werd ook Anne Frank naar het kamp gebracht, het is niet ondenkbaar dat hij koffers en andere bezittingen van de familie Frank heeft gezien, maar ook henzelf. Anne overleed niet in het kamp, maar voor de beeldvorming is het wel exemplarisch dat Anne enkele meters van hem vandaan is geweest terwijl zij niet ouder dan 15 is geworden en Hubert Zafke pas op zijn 95-ste ter verantwoording wordt geroepen.
Verplegers in een SS-kamp waren er niet om de inwoners terzijde te staan, zij stonden vaak artsen bij die de meest vreselijke experimenten uitvoerden op gevangenen. Ook verzorgde het medisch personeel dat er Zyklon B gas in de doucheruimtes werd gespoten. In Auschwitz kwamen meer dan een miljoen Joden om het leven. Toen Auschwitz ontzet werd was Zafke al lang vertrokken, de Britten pakten hem op en leverden hem uit aan Polen waar hij drie jaar in de gevangenis zat.
Toen hij werd vrijgelaten vertrok hij naar Duitsland waar hij trouwde en kinderen kreeg. Zijn geld verdiende hij met het verkopen van pesticides aan de landbouwindustrie.

Volgens eigen zegge heeft hij nooit iemand vermoord en wist hij ook niets van de gaskamers. Hubert heeft nooit iets gezien, nooit iets gehoord en zelfs nooit iets geroken.

Update 2017
Zafke ontliep een proces, doktoren verklaarden dat er bij Zafke sprake was van een verregaande vorm van dementie. Het Duits Openbaar Ministerie maakte weinig bezwaren en gingen uiteindelijk overstag, Zafke overleed voordat het tot een proces kwam.

Reinhold Hanning

En nog een pion ontkwam niet aan zijn rechter. De 93-jarige SS-er Hanning was in 1943 en 1944 bewaker van concentratiekamp Auschwitz, hij werd geacht medeschuldig te zijn aan massamoord. Onder andere begeleidde hij gevangenen die uit binnenkomende treinen werden gehaald. Hoewel Hanning oud en niet geheel gezond was werd hij toch geacht in staat te zijn om in Dortmund terecht te staan, hij kreeg vijf jaar.

Hij heeft bekend bewaker te zijn geweest in Auschwitz, maar niet in het beruchte deel Birkenau, waar verreweg de meeste moorden zijn gepleegd. De feiten liggen, helaas voor hem, net even anders. Hij wordt ervan verdacht onderdeel te zijn geweest van een doods-eskader (Totenkopfdivision), hij werd aangeklaagd medeverantwoording te dragen voor de dood van 170.000 Joden.

Update 2017
De voormalige bewaker werd na een eis van zes jaar in 2016 tot vijf jaar cel veroordeeld. De rechter achtte de thans 94-jarige Reinhold Hanning schuldig aan medeplichtigheid aan minstens 170.000 gevallen van moord.
Hanning gaf tegenover de rechter toe lid te zijn geweest van de SS-bewakingstroepen in Auschwitz, de rechter zei daarop dat hij van de slachtingen moet hebben geweten. Er waren geen directe bewijzen.
In mei 2017 stierf Haning, nog voordat hij naar de gevangenis zou worden gebracht.

Conclusie

Het Duits OM was niet erg voortvarend bij het vervolgen van zo'n zestig oud nazi's, toen het eenmaal op gang kwam bleek het merendeel reeds overleden, slechts één man verdween achter de tralies.

Van de 900.000 nazi's die bij de moorden in de kampen betrokken waren zijn er naar schatting eind 2019 nog 150 in leven, waar zij zich bevinden is grotendeels onbekend.

Update 2020
Met de veroordeling tot een voorwaardelijke straf in juli was Bruno Dey een van de laatsten die terecht stond wegens oorlogsmisdaden.
Naar schatting zijn er nog minder dan honderd nazi's in Duitsland in leven die verantwoording zouden moeten afleggen voor een rechter. Zij zijn allen echter bijna honderd jaar oud, met de voortvarendheid die het Duitse OM thans aan de dag legt is het niet aannemelijk dat er ook maar één ooit een rechter zal zien, laat staan dat ze veroordeeld zullen gaan worden.