De Dokwerker

Muziekroof - Sonderstab Musik

De Duitsers hielden flink huis in Europa, daar weten we via sites als De Dokwerker en tal van andere veel van. Maar er zijn van die dingen die nog dagelijks opduiken en een schok teweeg brengen. Zo trof iemand een keer een schilderij aan in een Oostenrijks hotel en dook er geroofde kunst op in de Duitse versie van 'Tussen Kunst en Kitsch'.
Maar ook in Nederlandse musea duikt nog wel eens iets op dat toebehoort aan de nabestaanden van in de oorlog weggevoerde en om het leven gebrachte Joden.

In veel musea in de wereld hangen schilderijen (link) die door de Duitsers uit Joodse huizen zijn gehaald en na de oorlog verkocht via galeries en veilingen. In verreweg de meeste gevallen weten de musea daar niets van.
Maar nog voor het einde van de oorlog verdwenen er ook tienduizenden kunststukken die zich nu in privé bezit bevinden. Waarschijnlijk komen die stukken nooit meer bij de rechtmatige eigenaren terug.

Muziek

Waar ik niet bij stil heb gestaan is dat ook muziek veel waard kan zijn. Ik vroeg me af of er wellicht ook composities verdwenen zijn. Helaas is daar maar weinig over te vinden, maar toch blijkt het waar te zijn. De Duitsers roofden ook muziek!

Ook al hadden de Duitsers een hekel aan de Joden, ze bleken meer dan gemiddeld geïnteresseerd in hun muziek. Er werd zelfs een afdeling van de SS voor opgericht, de zogenaamde Musik Sonderstab onder leiding van Reichsleiter Rosenberg. Overal waar zich concentraties van muziekinstrumenten en bladmuziek bevond werd deze 'bijzondere afdeling' ingezet om de boel leeg te roven. Er is na de oorlog nagenoeg niets meer teruggevonden.

Alfred Rosenberg
Rosenberg schreef ver voor het uitbreken al zeer bedenkelijke boeken over het Jodendom. Rosenberg was van Duitse afkomst maar werd geboren in Estland op 12 januari 1893. Toen hij 'terugkeerde' naar Duitsland schreef hij over het zuivere Duitse ras. De Joden schoof hij net als veel andere Duitsers dat deden het verlies van de Eerste Wereldoorlog in de schoenen.
Voor de nazikrant schreef hij columns waarbij hij geen enkel blad voor de mond nam. Vaak schreef hij ook over Adolf Hitler die hij al lang voordat die Rijkskanselier werd leerde kennen. De twee mochten elkaar graag maar dat kwam mede omdat Hitler in Alfred geen enkele bedreiging voor zichzelf zag.

Rosenberg was in de ogen van Hitler niet ambitieus genoeg om een vooraanstaande rol te spelen in de oorlogsjaren, dat knaagde enorm aan Rosenberg die voor zichzelf een rol zag weggelegd die door onder andere Goebbels en Göring voor zijn neus werd weggekaapt.

Kulturkammer
Goebbels stelde Hitler voor een vereniging op te richten waarvan iedereen die ook maar iets met cultuur te maken had verplicht lid moest worden. Als je geen lid was mocht je ook niet optreden. In Nederland werd later iets soortgelijks opgericht.
Rosenberg zag dergelijke initiatieven als een belediging. Hij nam zelf het voortouw om in de muziek te infiltreren, op zo'n wijze dat de 'boodschap' van het zuivere ras beter voor het voetlicht zou worden gebracht. Later zou Rosenberg de 'Sonderstab Musik' in het leven roepen met als voornaamste taak muziek te stelen van gedeporteerde en vermoorde Joden.
Zijn afdeling was zowel in Duitsland als in alle bezette gebieden actief. De opening van het kantoor in Amsterdam was op 15 september 1940, Prinsengracht 796.

Na de oorlog werd hij tijdens de Nurnberg processen veroordeeld (tot ophanging) voor, met name, zijn aandeel in de tiranisatie van het oosten waar hij eenzelfde rol had als Seyss-Inquart in Nederland.

Weetje 01
In 1930 schreef Rosenberg Der Mythos des 20. Jahrhunderts over de diverse geloven die hij allen als volksvijandig bestempelde. Het zou zijn meest gelezen boek worden.

Willem de Vries schreef een boek over het fenomeen van Rosenberg: 'Sonderstab Musik - Music Confiscations by the Einsatzstab Reichsleiter Rosenberg under the Nazi Occupation of Western Europe'. Het boek is nog te koop, zowel nieuw als tweedehands.

Alfred Rosenberg was een van de 'grote' mannen achter Adolf Hitler en bleef hem trouw tot in de dood, ook al ontkende hij na de oorlog geweten te hebben van de praktijken van de SS, hij verontschuldigde zich ook geen moment voor zijn eigen handelen.

Je kunt stellen dat er nog dagelijks 'onherkenbare herinneringen' te horen zijn van Rosenbergs' daden want veel geroofde composities zijn verwerkt in tienduizenden Duitse muziekstukken. Het commando van Rosenberg nam in West-Europa ook grote hoeveelheden muziekinstrumenten, grammofoonplaten en ander muziekmateriaal in beslag.
Joden werden uit hun huizen gehaald en zonder pardon vergast en verbrand, maar hun bezit werd zorgvuldig geïnventariseerd en opgeslagen. Je kunt spreken van een totale greep door het Derde Rijk op alles wat met cultuur te maken had. De eenheid van Rosenberg bestond voor het uitbreken van de oorlog reeds uit 120 mensen die slechts één doel hadden: het uitwissen van de Joodse identiteit.

De Duitsers hebben nauwkeurig bijgehouden wat er tussen 26 november 1940 en 14 januari 1944 vanuit Nederland is verscheept naar Duitsland, het betreft 2.277 kisten. Die werden veelal naar het platteland gebracht omdat steden niet langer veilig waren voor luchtaanvallen van de gealliseerden.
De Russen stootten tijdens hun opmars zeer waarschijnlijk op veel geroofde kunst en muziek, het is niet ondenkbaar dat veel in Rusland is terechtgekomen.
Maar ook moet er in de Duitse archieven veel terug te vinden zijn van wat er is weggehaald en waar het gebleven is. Helaas spelen economische belangen tegenwoordig een grote rol als de Nederlandse regering wordt gevraagd zich in te zetten voor opheldering door de Duitse overheid.

Weetje 02
Vast staat dat in Schloss Langenau (zie foto onder) door de Russen een aantal wagons werden aangetroffen met 'buit' van de Sonderstab Musik, daaronder moeten veel muziekinstrumenten en -stukken zijn geweest. De trein verdween richting Rusland.
Van alles wat er tijdens de oorlog werd geroofd is nauwelijks iets teruggevonden, laat staan dat er iets is terugbezorgd bij de rechtmatige eigenaren (erfgenamen van overledenen.)

Dagboek van Rosenberg

In het voorjaar van 2013 werden er in Washington zo'n 400 pagina's gevonden van Alfred Rosenberg die tijdens de Neurenberg processen tegen hem werden gebruikt als bewijsmateriaal. Rosenberg werd uiteindelijk veroordeeld tot de dood en opgehangen. De stukken bleken echter spoorloos verdwenen.
Persbureau Reuters, dat als eerste berichtte over de vondst, kreeg inzage in de dagboekfragmenten, wat daaruit naar buiten is gekomen wekt enige verbazing want zonder dat dat onomwonden wordt onderbouwd wordt er sterk gesuggereerd dat de vlucht van Rudolf Hess naar Engeland, de ideologie van Rosenberg en ontmoetingen tussen Hitler en enkele andere nazi-kopstukken in een ander daglicht zouden komen te staan.
We wachten af...