De Dokwerker

Hoe de oorlog korter duurde dan Hitler voor ogen had

Alan Turing, een Engelse wiskundige die de code van de Duitsers wist te kraken waardoor de bewegingen van Hitlers' troepen nauwgezet in de gaten konden worden gehouden. Probleem met het verhinderen van aanvallen door de Duitsers was dat die dan door zouden krijgen dat de geallieerden beschikten over de code.
Het kostte daardoor veel mensen het leven, maar het spaarde velen ook het leven en de oorlog werd erdoor bekort.

Alan Mathison Turing
Omtrent de aanzet om Enigma, de code van de Duitsers, te kraken doen veel verhalen de ronde. In mijn gedachten nam ik mee dat Alan homoseksueel was. Gek? Nee. Want ook rond de geschiedenis van Frieda Belinfante (link) en Willem Arondeus (link) in Nederland weten we dat hun geaardheid hen de eer die zij verdienden in de weg stond. Straks meer over Alan.

Enigma Enigma was eigenlijk geen code, maar een machine waarmee berichten gecodeerd en gedecodeerd konden worden, het woord Enigma komt uit het Grieks en betekent puzzel.
De Duitsers konden tot ver in de Tweede Wereldoorlog informatie met elkaar delen zonder dat de geallieerden op de hoogte waren van de plannen van de vijand. Toen de berichten eenmaal ontcijferd konden worden werd er met de verkregen informatie relatief weinig gedaan om de Duitsers te misleiden. Immers, als iedere aanval zou worden afgeslagen zouden de Duitsers de code van de Enigma direct aanpassen. Het geheel aan ontcijferde berichten noemden de Engelsen ULTRA.

Ontcijfering, de officiële versie
Reeds voor de oorlog (rond 1933) had de Poolse wiskundige Marian Rejewski de Enigma code gekraakt, toen Hitler Polen annexeerde vluchtte Rejewski via Frankrijk naar Engeland en bood er zijn diensten aan, daar werd geen gebruik van gemaakt. Merkwaardig genoeg ging er rond dezelfde tijd een team van Engelse wiskundigen aan de slag om de Enigma te kraken.

Het team bouwde een 'Bombe', een machine waarmee geheime codes ontcijferd konden worden. De Engelsen hebben lang ontkend dat de groep bestond uit een spion voor de Russen, een losbol, enkele meelopers en aan het hoofd een homoseksuele jongeman die via een prijsvraag een assistente had aangetrokken. De versie die de Britten het beste uitkwam was dat een groep wiskundigen van de 'Government Code and Cipher School' dit belangrijke werk had gedaan, waarbij niet specifiek één naam werd genoemd. Alan was de initiatiefnemer om Winston Churchill aan te schrijven met het verzoek om meer mensen en geld, hoewel velen tegen waren, zegde Churchill geld toe.
Alan Turing was dus wel degelijk de belangrijkste pion.

Alan Turing en zijn Bombe

Alan Turing was een geniaal wiskundige en bood voor de oorlog zijn diensten aan, hij wilde een groep samenstellen en een machine bouwen waarmee hij Enigma zou kunnen breken. Hij begon in de zomer van 1940 met zijn werk, pas na 2,5 jaar wist hij de code met zijn team te breken. Ik geloof wel in het verhaal dat een fout van de Duitsers Turing op het spoor van de ontrafeling heeft gezet en dat de machine (de Bombe) verder het werk deed.


Of het 'zijn' Bombe was zal altijd een vraag blijven. Feit is dat een Poolse groep wiskundigen veel voorwerk had verricht waarop een groep Britse wiskundigen vanaf 1938 voortborduurden. De machine is niet door Turing alleen gebouwd, hij kreeg daarbij veel hulp, onder andere van Gordon Welchman, een man die in de geschiedenisboekjes nauwelijks voorkomt.
Dat de Polen een machine hadden geloof ik, maar de machine van Turing was daar niet op gebaseerd. Christopher Morcom was het eerste vriendje van Alan, de dood van Christopher greep Alan zo aan dat hij zijn Bombe naar hem zou hebben vernoemd, niets is echter minder waar. Een tijdgenoot van Alan, Shaun Wylie, kan zich nog goed herinneren dat Alan de Bombe 'Victory' noemde.

Na de oorlog
Alan Turing kreeg niet de verdiensten voor zijn werk die hij verdiende, hij ging aan de slag bij de universiteit van Manchester waar hij de basis legde voor de hedendaagse computer. Het is een feit dat hij op een zijspoor raakte, maar de meningen over de redenen zijn verdeeld. Alan zou emotioneel niet langer om kunnen gaan met zijn homoseksuele gevoelens die hij op de universiteit diende te onderdrukken.
Aannemelijker is de versie waarbij er vanuit wordt gegaan dat Alan als chantabel werd gezien door de inlichtingendiensten. Het resulteerde er in ieder geval in dat hij zijn baan aan de universiteit verloor.

Tot 1967 was homoseksualiteit verboden in Engeland, in 1952 werd Turing opgepakt en kreeg van de rechter twee opties, verder werken aan zijn geesteskind of de gevangenis in, hij koos voor het eerste. Chemische castratie was daarbij echter de enige voorwaarde, hij stemde toe. Wat er tot aan zijn dood in 1954 gebeurd is laat zich moeilijk beschrijven. Op 7 juni van dat jaar werd Alan dood aangetroffen, zonder afscheidsbriefje, maar wel met cyanide in zijn bloed, hij zou zelfmoord hebben gepleegd.
Dat de enorme kennis die hij had over codes en andere staatsgeheimen reden is geweest voor moord door de Britse geheime dienst lijkt mij sterk, maar valt niet uit te sluiten omdat de moeder van Alan nog leefde toen hij overleed. Het is niet aannemelijk dat Alan zijn moeder het aan kon doen haar zoon te verliezen.
Wel was Alan depressief door het gebruik van de verplichte hormoonkuur waardoor Alan geen seksuele gevoelens meer zou hebben en dus ook zijn homoseksuele geaardheid kon verbergen.

Postuum eerherstel
Op 24 december 2013 verleende Koningin Elizabeth II van Engeland Alan Turing gratie en werd de veroordeling wegens homoseksualiteit uit de boeken geschrapt.
Reeds in 1945 werd Alan benoemd tot Officier in de Orde van het Britse Rijk. Twaalf jaar (1966) na zijn dood werd er een award in het leven geroepen, de A.M. Turing Award, een hoge onderscheiding in de informatica. Intel en Google betalen jaarlijks 500.000 Dollar uit aan de winnaar. De prijs is overigens geen Britse prijs. De Association for Computing Machinery (ACM) is een sinds 1947 in de Verenigde Staten gevestigd wetenschappelijk instituut die de prijs jaarlijks toekent aan een wiskundige.

Alan Turing is 41 jaar oud geworden.

Conclusie

Alan Turing had een groter aandeel in het kraken van Enigma dan de Britse regering meer dan vijftig jaar heeft volgehouden. Turing staat aan de wieg van de hedendaagse computer en de naar hem vernoemde prijs wordt gezien als de belangrijkste op zijn vakgebied.
Turing stierf onder verdachte omstandigheden en kan beschouwd worden als het belangrijkste lid van een groep wiskundigen die de Enigma wisten te kraken. Dit feit op zich bekorte de oorlog en spaarde miljoenen mensen het leven. Pas in 2013 werd hij door de Britse regering volledig gerehabiliteerd.