De Dokwerker

Niet alleen de schietpartij...

Velen die iets van de Tweede Wereldoorlog weten brengen de Dam in verband met maandag 7 mei 1945, toen vielen er veel doden terwijl de oorlog al was afgelopen.
De schietpartij (link) kostte uiteindelijk aan 32 mensen het leven.

De Amsterdamse fotograaf Joop Colson werkte tijdens de bezetting onder de schuilnaam Andries van Tesselaar en was aanwezig op de Dam die maandag 7 mei 1945, helaas werkte zijn camera niet. Een andere fotograaf, Wie van der Randen, maakte wel veel beelden van de schietpartij, op geen van zijn foto's is een schietende Duitser of BS'er te zien.

De Dam tijdens de oorlog

Op 15 mei 1940 onthaalden honderden Nederlanders de Duitse troepen, ze gaven ze snoepjes, één man hielp zelfs een gestrandde Duitse jeep weer op gang. De Hitler groet werd veelvuldig en zeer uitbundig gebracht.
Van de Dam trokken de Duitsers via het Rokin richting de Munt, ook daar werden zij 'warm' onthaald.

Panden aan de Dam

De Bijenkorf dateert uit 1870 maar was aanvankelijk niet gevestigd aan de Dam, maar aan de Nieuwendijk 132. De Joodse ondernemer Simon Goudsmit opende ruim 150 jaar geleden de deuren van zijn fourniturenwinkel. In 1914, uitgerekend het jaar waarin de Eerste Wereldoorlog uitbrak, verhuisde het bedrijf naar de Dam, Goudsmit is dan al 25 jaar dood, het bedrijf werd geleid door de familie Isaäc.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog worden de ruiten ingegooid door NSB'ers, de Joodse leiding probeerde nog een niet-Joodse bedrijfleiding aan te stellen, maar dat mocht niet baten. De Bijenkorf moest worden overdragen aan de Duitsers en de familie Isaác vertrekt naar het buitenland.
Veel Joodse medewerkers van het bedrijf worden niet veel later door de Duitsers opgepakt en naar de gaskamers getransporteerd.



Op nummer 4 aan de Dam (hoek Nieuwendijk) vestigde de SS zich met een kantoor waar men zich kon aanmelden voor de Waffen-SS.



Hotel Krasnapolsky zat op nummer 9 en huisde veel nazi's, aan het eind van de oorlog zat onderin het kantoor van de Arbeitseinsatz.



Peek en Cloppenburg op nummer 20, tussen Rokin en Kalverstraat, gaf onvrijwillig onderdak aan het deviezeninstituut. Als men deviezen (buitenlandse waardepapieren, zoals vreemde valuta en effecten) wilde verhandelen dienden men toestemming te vragen aan het deviezeninstituut.



De Groote Club was gevestigd aan de Paleisstraat 1, tussen de Kalverstraat en de Nieuwezijds Voorburgwal, thans zit de Club in het pand aan De Dam 27 aan de andere kant, net voorbij het Rokin. In dit pand was de bank (NSF) van het verzet gevestigd. Wally van Hall wist miljoenen vrij te maken voor het verzet waarmee spullen gekocht konden worden, maar ook mensen werden omgekocht om diensten te verlenen.
Het navrante is dat de Groote Club reeds voor de bezetting Joden als lid begon te weigeren. In 1943 nestelden de Duitsers zich in dit pand als 'Stützpunkt'.
Een Stützpunkt is een basis of gebouw dat dient om troepen en militair materieel onder te brengen. Hierdoor kon het ook gebeuren dat op 7 mei de aanwezige Duitsers veel zware wapens hadden waarmee ze feestvierende burgers op de Dam beschoten.
Op 7 mei 1945 verzamelden Amsterdammers zich op de Dam, vanuit de Groote Club, in 1943 dus al ingenomen door de Duitsers, werd er om 15.00 uur geschoten op alles wat bewoog. Pas twee dagen later kon de laatste Duitsers uit het pand worden gehaald.
De Groote Club ging ruim na de oorlog (1975) samen met de Industrieele Club en heet nu De Industrieele Groote Club en draagt sinds 2013 het predikaat 'Koninklijk'.



Weetje
Van 15 mei tot en met 21 oktobver 1945 was de Groote Club in de Paleisstraat het domein van de Canadezen.

Onderduikers in het Paleis

Het Koninklijk Paleis bood in de oorlog onderdak aan onderduikers, omdat het Koninklijk Huis naar het buitenland was gevlucht stond het Paleis leeg en werd nauwelijks gebruikt. Adriaan Perfors was concièrge en woonde er gedurende de gehele oorlog met zijn gezin.
De Duitsers lieten hem en het gebouw met rust, naar verluidt hebben er tientallen mensen, voornamelijk leden van het verzet, ondergedoken gezeten. De BS hielden er na 5 mei 1945 gedurende enkele dagen gevangen genomen Duitsers vast.



Weetje
Het monument op de Dam ter herdenking van de gevallenen werd ontworpen door architect Jacobus Johannes Pieter Oud die, naar later bleek, lid is geweest van de 'Nederlandsche Kultuurkamer', Oud had bij zijn aanmelding verklaard niet-Joods te zijn.