De Dokwerker

Wiedergutmachung

Wiedergutmachung klinkt vriendelijk, maar het is toch echt een straf die opgelegd werd door de geallieerden aan nazi-Duitsland ter compensatie van de schade die de Duitsers tijdens de oorlogsjaren hadden aangericht.

De geschiedenis begint eigenlijk al in 1918 als Duitsland als verliezer uit de Eerste Wereldoorlog komt en enorme dwangsommen opgelegd krijgt. Dit drukt zo zwaar op de na-oorlogse economie van het land dat Hitler voet aan de grond krijgt doordat er veel armoede is in het land.
Men vond eigenlijk dat de straf te zwaar was en dat een hele generatie moest bloeden voor iets waar zij part noch deel aan had gehad.
Hitler is duidelijk, als hij aan de macht komt is het gedaan met de herstelbetalingen.

Opnieuw geldstraf
Met dit in het achterhoofd moesten de geallierden na WOII weer met een verliezend Duitsland om de tafel. Er moest geld wordt uitgekeerd aan overlevenden van de Holocaust en andere slachtoffers.
Duidelijk was wel dat de 'wiedergutmachung' van na de Tweede Wereldoorlog anders geregeld moest worden dan dertig jaar eerder. Besloten werd dat er voornamelijk aan landen betaald werd. Bedrijven konden zelf een claim neerleggen, Omdat er een direct verband moest zijn was het moeilijk een aanspraak rond te krijgen.
Overlevenden van de kampen konden veelal bewijzen dat ze geleden hadden maar bij bedrijven lag dat al anders. Maar datzelfde gold voor particulieren die procedeerden omdat ze hun ouders en huis kwijt waren geraakt. Het was vaak een lange lijdensweg om je gelijk te halen.

Er zijn mij ook voorbeelden bekend van afgewezen zaken omdat dat een precedent zou scheppen voor anderen. Eenmaal toegeven zou weer tot een milhardenclaim kunnen leiden. Nationale regeringen hebben zich weinig ingespannen voor hun burgers.
Dat had voor een groot deel te maken met de opdeling van Duitsland. De noodzaak was er bij beide naties om een sterk Duitsland te maken, daarvoor waren investeringen nodig. De afspraken van na de oorlog omtrent herstelbetalingen werden al snel overboord gegooid uit, voornamelijk, economische belangen.

Weetje 01
Hoewel Duitsland na de oorlog werd opgedeeld in een West- en een Oost-Duitsland moesten beide landen herstelbetalingen doen. Alleen ging van Oost-Duitsland het meeste geld naar Rusland. Op deze wijze konden de Russen hun ijzeren greep op Oost-Duitsland jaren volhouden.

Verlies van bezit
Schrijnend voorbeeld van gronden om een claim af te wijzen waren de huizen waar Joden in hadden gewoond. Als een familielid de oorlog overleefd had en naar zijn ouderlijk huis ging, waren er al andere Nederlanders ingetrokken. Die hadden een koop- of huurcontract en woonden er dus legaal.
Dat het huis ooit onteigend was door de Duitsers en verkocht of soms zelfs door de gemeente ingenomen en aan een ander gezin gegeven, maakte niet uit. Het huis was er dus moest je maar in je eigen land gaan procedseren, zo redeneerde de Duitse rechter menigmaal.

Het ging anders met materieel. Bijvoorbeeld klokken uit kerken en landbouwvoertuigen, maar zelfs complete boten werden tijdens de bezettingsjaten door de Duitsers naar Duitsland gebracht. Na de oorlog gingen veel Europeanen op zoek naar hun bezittingen. In een aantal gevallen werd er wat teruggevonden maar er was altijd een rechterlijk vonnis nodig om de spullen daadwerkelijk naar Nederland mee terug te kunnen nemen. Geld ontbrak daar vaak voor. Maar ook als het wel lukte bleef er leed achter.

Zo ontving ik dit relaas

Hallo Ben,
Ik heb een vraag betreffende de vergoedingen die zijn uitgekeerd door de duitsers na 1945. Mijn opa en zijn vader hadden een sleepdienst en in het begin van de oorlog is hun sleepboot gevorderd door de duitsers.
Pas in 1949 is deze boot teruggevonden in Duitsland en moest er nog een rechtszaak aan te pas komen om deze sleepboot weer terug te krijgen. Zo'n acht jaar hebben zij niet kunnen werken met deze boot de financiële en emotionele schade was enorm.

Is er op enige manier nog iets te verhalen op de Duitse overheid? Bewijzen zijn aanwezig en het hele verhaal zit mijn familie nog steeds dwars.

Ik hoop dat U een antwoord heeft.

Vr. gr. Bob Bennema ten Brinke

Ik heb de familie een antwoord gestuurd waar ze niet veel vrolijker van worden. De geallieerden gaven hun eigen vorderingen op voor een sterk Duitsland, die zullen zich dus weinig moeite getroosten deze nabestaanden te helpen.
Maar ook is er bepaald dat indirecte schade niet vergoedt wordt. Alleen als er sprake is van aantoonbare schade door individuelen maak je kans. Bedrijven hadden grote moeite om geleden schade te verhalen, zeker met indirecte schade, zoals inkomstenderving.

Als iemand een suggestie heeft dan is dat uiteraard meer dan welkom!

Aan de ene kant was het beter geregeld dan na de Eerste Wereldoorlog maar het leed suddert door als je door de nazi's benadeeld bent en je je recht niet kunt halen omdat andere belangen dat in de weg staat. Duitsland is door het 'witschaftswunder' een van de sterkste naties ter wereld geworden. Je mag best wel stellen dat dat mede gefinancierd is door de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog. Of dat nou directe of indirecte slachtoffers zijn maakt niet uit, lijkt mij.

Alleen via de Duitse ambassade kun je een poging wagen alsnog voor een compensatie in aanmerking te komen. Ik acht de kans op een succesvolle uitkomst voor 99,9% uitgesloten. Juridisch is het verjaard dus een Duitse rechter wuift de claim direct al weg. En misschien trekt het oprakelen van deze oude oorlogswond wel meer tranen dan dat het iets oplost.
Maar de vraag van onder andere de familie Bennema ten Brinke is zeer terecht.

Laatste herstelbetalingen

Pas in 2010 stopte de herstelbetalingen voor Duitsland over de Eerste Wereldoorlog. Die voor WOII al veel eerder.

Weetje 02
De laatste betalingen die Duitsland deed waren aan beleggers die meenden geld tegoed te hebben omdat ze ooit aandelen in Duitsland hadden. Omdat het land na de oorlog was opgesplitst waren die papieren niets meer waard en werden ze verbrand of verkocht aan verzamelaars.
De prijs voor een waardeloos stuk papier viel uiteraard fors in het niet bij wat de werkelijke waarde geweest zou zijn. Toen Oost- en West-Duitsland weer één land werden waren die oude papieren ineens weer een hoop geld waard. De vroegere eigenaren hadden de papieren weliswaar uit vrije wil verkocht aan opkopers die nu de miljoenen opstreken maar toch oordeelde een rechter dat er sprake was van een onvoorziene situatie, voor de oude houders.
Die kregen alsnog zo'n 140 miljoen Marken (60 miljoen Euro) uitgekeerd.