De Dokwerker

Hitlers plannen

Het primaire doel van Hitler was één groot Duits Rijk, maar dat moest wel bewoond worden door een zuiver ras. De zuivering van Europa van Joden was een van de middelen die de nazi's niet schuwden om hun doelen te bereiken.
Tijdens de bezettingsjaren namen de Duitsers maatregelen die Joden ernstig beperkten in hun bewegingsvrijheid. Zo moesten Joden in Amsterdam gaan wonen en werden er buurten afgesloten. Joden werden opgeroepen maar toen er bekend werd dat ze niet meer terugkwamen doken velen onder. Verraad lag op de loer want een Jood die werd afgevoerd liet een huis achter en dat was voor velen een prooi.

Kopgeld

Het is februari 1943, de jodendeportaties zijn in volle gang maar de aantallen nemen af, aan oproepen wordt steeds minder vaak gehoor gegeven waardoor de Zentralstelle besluit een premie uit te loven. De Duitsers betaalden voor Joden, als je er een verraadde en die werd ook daadwerkelijk opgepakt dan kon je een premie innen.
In maart 1943 werd er een beloning van 7,50 gulden in het vooruitzicht gesteld voor iedere ondergedoken Jood die kon worden opgepakt na aangifte. Nog voor het einde van het jaar werden er ruim 8.000 Joden opgepakt en op transport gesteld.
Overigens was het kopgeld aanvankelijk 2,50 gulden maar dat werd met stappen verhoogd tot 40 gulden.

Niet alleen buren van Joodse Amsterdammers waren verantwoordelijk voor het verraad maar ook bedrijven die zich gespecialiseerd hadden in 'Jodenjacht' scoorden zo over de ruggen van onschuldigen.

Ad van Liempt - Kopgeld
Ad van Liempt schrijft een indrukwekkend boek over dit fenomeen waarbij buren elkaar verraden voor een paar stuivers. Het boek is voor rond de 20,00 Euro te koop. Ik heb ook een paperback editie gezien voor nog geen tien Euro.

Waarom ik een hoofdstuk wijd aan kopgeld is enerzijds om de meest afschuwelijke vorm van collaboratie te benoemen maar ook omdat het naar mijn mening de enige manier is om erachter te komen wie Anne Frank en de andere zeven onderduikers in het achterhuis hebben verraden.
Ergens rond het begin van augustus 1944 is er een telefoontje gepleegd naar de SD waarop er een inval plaats vond en de acht onderduikers werden opgepakt. Er zijn wel tien verdachten (link) in beeld gekomen maar die lijst zou wel eens langer kunnen zijn.

De Duitsers zijn punctueel, dat waren ze al in de Eerste Wereldoorlog en niet minder in de Tweede Wereldoorlog, daar staan ze om bekend. Er werd van het aantal opgepakte Joden een administratie bijgehouden waarbij niet alleen het aantal en uitbetaalde bedrag werd genoteerd maar ook aan wie het geld werd uitgekeerd.
Er moest getekend worden voor ontvangst.

Duitse archieven
Je zou kunnen zeggen dat een speurtocht in Duitse archieven wellicht klaarheid kan brengen wie er in augustus 1944 een premie heeft ontvangen. Om dat het om acht personen ging moet het niet moeilijk zijn dit terug te vinden.
In Koblenz werd navraag gedaan omdat daar de archiefstukken zouden liggen met de in Nederland uitbetaalde premies. Er zouden wat politiemensen in staan wat zou kunnen duiden op de vriend van de nachtwaker die in het huis is geweest. Echter, de informatie is nooit verstrekt.

In 2002 probeerde het NIOD het opnieuw maar Het Duitse Bundesarchiv meldde dat er geen relevante informatie beschikbaar was. Omdat een deel van de administratie na de oorlog door de Amerikanen in beslag was genomen en overgebracht naar de VS ligt het voor de hand dat in het Nationale Archief in Washington meer boven water te krijgen is.
Helaas bleek niets minder waar, er kwam geen aanvullende informatie die in de richting van een dader wees.

Toch ligt de sleutel in een archief. Of dat nu in Duitsland of de Verenigde Staten is blijft de vraag. Ook de Anne Frank Stichting in Zwitserland en die in Nederland, alsmede bij het NIOD hebben nog veel onontsloten documenten die in een zekere richting kunnen wijzen.
Een deugdelijk onderzoek naar de politie-agent heeft nimmer plaats gevonden.