De Dokwerker

Synagoge

De kerk van de Joden is de synagoge die in de volksmond 'sjoel' wordt genoemd, wat een Jiddisch woord is, het is namelijk afgeleid van 'Schule'.

In de sjoel komen Joden bijeen om te bidden en te gedenken. Voor Joden en niet-joden is de sjoel toegankelijk zodat je kunt praten over het geloof, de Joodse tradities, de oorlog en Israël, het beloofde land.

Het woord synagoge is afkomstig uit de Griekse taal en betekent huis van samenkomst.

Orthodox en liberaal
Het Jodendom dateert van zo'n 1800 jaar voor Christus. Binnen het Jodendom zijn er twee belangrijke stromingen: de orthodoxe en de liberale. De orthodoxe Joden proberen zo dicht mogelijk bij de voorschriften uit de Thora te blijven.
De liberalen vinden dat de wetten aangepast mogen worden aan de moderne tijd. De liberale Joden zien de sjabbat als een rustdag waarop best gezwommen en gefeest mag worden, de conservatieven denken daar anders over.

Sjabbat
Voor buitenstaanders is de sjabbat de zaterdag, een dag waarop niet gewerkt mag worden en de Joden zoveel mogelijk rust houden. Dat ligt iets genuanceerder. De wekelijkse sjabbat is een viering, een heilige dag waarop het niet van belang is wat je niet doet maar wat je wel doet.
Doordat je niet veel doet is wat je doet zeer belangrijk. De sjabbat begint op vrijdagvond en duurt totdat de avond van de volgende dag gevallen is.
De Joden tellen zes dagen af naar de sjabbat.
Een van de voorschriften zegt dat tijdens de sjabbat drie volledige maaltijden moeten worden genuttigd en daar wordt dan ook de nodige tijd en zorg aan besteed.

Sabbat is strict genomen niet hetzelfde
De termen sabbat en sjabbat worden nog wel eens door elkaar gebruikt maar dit is toch echt iets anders. Met sabbat wordt de rustdag (zondag) in het christendom bedoeld. Hiervan is het woord sabbatical ook afgeleid, wat rustperiode betekent.
Een sabbatical neemt iemand als hij een jaar niet wil werken maar zichzelf wil terugvinden.

Wat viert men?
In zes dagen schiep God de wereld volgens de oude Joodse traditie, op de zevende dag (sjabbat) rustte hij van het zware werk.

Weetje
De dag begint bij het ondergaan van de zon en eindigt als de zon de volgende dag weer onder is gegaan.

Hoofddeksel op in het gebedshuis
Je kan niet zomaar naar binnen gaan in een synagoge, het dragen van een hoofddeksel is verplicht omdat je daarmee openlijk respect toont voor G.d.
Vaak wordt gedacht dat dat hoofddeksel een keppel moet zijn, dat is een misvatting, zelfs een zakdoek is toegestaan als men geen ander hoofddeksel ter beschikking heeft

Ark
In iedere synagoge staat op dezelfde plaats de aron hakodesj, een heilige ark als symbool. Als je er recht voor staat kijk je symbolisch richting Jeruzalem, in de kast staan de vijf thorarollen.

Thora
De thora staat voor de Joodse leer, de Joodse bijbel waarin beschrevem wordt hoe het jodendom, de wereld en de mensheid in zes dagen zijn ontstaan door de hand van God. De thora is te vergelijken met het oude testament van het Christendom.
Omdat de thora het oudste verhaal is wordt vaak aangenomen dat latere geloven (christendom, islam) afgeleiden zijn van de Joodse leer.
Vanaf de biema wordt er voorgelezen uit de thora.

Biema
Dit is een platform waar vanaf de dienst wordt geleidt en uit de de thora wordt voorgelezen. Meer voorschriften voor de inrichting van een synagoge dan de aron hakodesj en de biema zijn er niet. Tijdens de feestdagen zijn er extra bijeenkomsten in de synagoge

Jom Kipoer en Rosj Hasjana
Op de grote verzoendag (Jom Kipoer) betuigen Joden spijt van hun verkeerde daden. Deze dag valt in september of oktober. Rosj Hasjana is het begin van het Joodse nieuwjaar en herinnert aan de schepping van de wereld.
Rosj Hasjana en Jom Kipoer vormen samen de Hoge Feestdagen. Tijdens de tien tussenliggende dagen staan begrippen als inkeer en omkeer centraal. Inkeer wil zeggen dat je terugkijkt op het afgelopen jaar, en omkeer staat voor hoe je het beter gaat doen.

Pesach
Met Pesach wordt door de Joden de slavernij in Egypte herdacht. Pesach valt samen met Pasen.

Chanoeka
Dit feest betekent inwijding, het staat ook wel bekend als 'feest van de lichtjes'. Waarom ik dit feest vermeld is omdat de bekende negen-armige kandelaar (de chanoekia, let op de 'i') een grote rol speelt bij dit feest, deze wordt voor het raam gezet.
Tijdens dit acht dagen durende feest wordt thuis de chanoekalamp ontstoken. Iedere dag tijdens dit acht dagen durende feest wordt er een kaars aangestoken, de negende kaars is om de andere acht mee aan te steken. De vrijheid wordt ermee gevierd.

Portugese synagoge

Verreweg de bekendste synagoge van Nederland is de Portugese synagoge. Reeds vanaf 1479 kregen de Joden het moeilijk in Spanje en trokken naar andere streken maar toen Columbus in 1492 bezig was Amerika te ontdekken vluchtten de Joden massaal weg uit Spanje, vaak naar het noorden. Rond die tijd streken de eerste Joden neer in Amsterdam, zeer waarschijnlijk rond de Montelbaanstoren.

Maar ook Portugal was een geliefd toevluchtsoord totdat een paar jaar later ook daar de Joden hun godsdienst moesten afzweren. Pas honderd jaar later streken de eerste Portugese Joden in Amsterdam neer. Rond 1670 kocht men een stuk grond om er een synagoge te bouwen. Aanvankelijk stond het gebedshuis aan het Waterlooplein.

Mr. Visserplein
Jonas Daniël Meijerplein
Telefoon: 020 - 6 245 351

Overige synagogen Ook de nu nog bestaande synagogen uit die tijd, zoals de "Hoog Duitse shul", uit 1671 voor de Asjkenaziem, de Portugese shul, ook wel "Snoge" genoemd, voor de Shefardiem uit 1675 en de "Neie" shul in1 730 waren tekenen van de in die tijd hechte Joodse gemeenschap in die buurt.
Tegenwoordig is alleen, tijdens hoge feestdagen, de "Portugese" sjoel nog in gebruik, in de "Hoog Duitse" en de "Neie" sjoel is het JHM (Joods Historisch Museum) gevestigd.

Tenslotte
Veel, zeer veel dank ben ik Max van der Glas verschuldigd. Ik heb puur ter illustratie iets willen vertellen over de Joden die tijdens de oorlog extreem geleden hebben. Volgens mij weten maar weinigen iets af van het Jodendom. In de toekomst zal dit onderwerp zeker nog verder behandeld worden nu ik van Max vanuit Jeruzalem en van mijn goede Joodse vriend Jaap Velleman uit Amsterdam zulke mooie aanvullingen krijg op mijn website.

Tot mijn grote spijt en verdriet is Max zaterdag 12 maart 2016, overleden.