De Dokwerker

Johan Heesters

Op zich heeft deze zanger en acteur weinig met Amsterdam te maken, zeker, er zijn Amsterdamse jaren geweest waar ik kort op terug zal komen maar er is een rode draad die door deze site loopt waar Johannes Heesters de belichaming van is.

Hij werd soms bestempeld als de 'foute' Nederlander, maar was hij werkelijk een slecht mens. Johan Heesters overleed op 24 december 2011 op 108-jarige leeftijd . Oordeelt u zelf. Mijn mening probeer ik niet door te laten sijpelen.

Johan Marius Nicolaas (Johannes) Heesters wordt op 5 december 1903 te Amersfoort geboren, hij is zanger en acteur, woont in Duitsland waar hij een gevierd man is en trad als 107-jarige nog voor volle zalen op. De Duitse televisie zend regelmatig een optreden van hem uit.

De smet
Hetgeen Johan Heesters wordt nagedragen is dat hij in concentratiekamp Dachau heeft opgetreden. Zelf zegt Heesters daarover dat het een niet vrijwillig bezoek was, dat hij er zeker niet heeft opgetreden en dat het er voor hem uitzag als een normaal gevangenenkamp.

Wat pleit voor hem
Belangrijk maar niet het belangrijkste, hij heeft nooit iets verzwegen, in zijn ogen was er ook weinig om je mond over te houden. Hij zegt niets verkeerds te hebben gedaan. Er zijn gevallen bekend van mensen die veel te verzwijgen hadden over hun daden uit WO2 en dat ook volop deden, jarenlang.
Er zijn veel foto's gevonden van dit bezoek maar er is er nooit een opgedoken waarop hij stond te zingen. Zelf zegt hij dat hij alleen de kazerne heeft bezocht en niet de verschrikkingen heeft kunnen aanschouwen die plaatsvonden in het kamp.
Van het eerste zijn getuigen en foto's, van het tweede niet. Ja, er is één getuige geweest die beweerd heeft dat Heesters er wel degelijk heeft opgetreden, vlak nadat deze overlevende van kamp Dachau dit tegen een journalist had vertelt overleed hij.
In 1938 bood Heesters in Nederland onderdak aan een Joods Duits gezin. De Duitsers verboden hem enige tijd op te treden omdat hij met Joden had opgetreden.
Na de oorlog werd Heesters door de Nederlandse regering en de geallieerden niet gezocht, sterker nog, hij werd vrijgepleit van welke vorm van collaboratie dan ook. Dit is opgetekend omdat Heesters in Berlijn woonde maar wel nog graag in Nederland wilde optreden.
In 1963 kroop Heesters in de rol van een Duitser die tegen de nazi's was.
Heesters speelde geen eenmaal in een propagandafilm. De films die hij maakte waren van dermate licht vertier dat de nazi's het ook nooit gebruikt hebben voor propagandadoeleinden.
Zowel in Nederland als in Duitsland stelde Goebbels een Kultuurkamer in. Als kunstenaar, artiest of journalist was je verplicht je aan te sluiten omdat je anders minder werk kreeg. Heesters weigerde om van een van beide kamers lid te worden.

Wat pleit tegen hem
Hoewel hij nooit geheimzinnig heeft gedaan over zijn verleden kan dit ook voortkomen uit zijn geloof dat voorschrijft dat je niet mag liegen en dat hij dat dus ook nooit heeft gedaan. Dat zegt uiteraard niets over wat hij wellicht nog meer heeft gedaan en ook niet over hoe kwalijk zijn handelen is geweest.
Heesters verhuisde vrijwillig naar Berlijn, de woning die hij daar betrok was volledig ingericht. Tot kort daarvoor had er een Joods gezin gewoond die er door de nazi's uit waren gehaald. Aan wat Heesters daar moet hebben aangetroffen kon hij afleiden dat er bloed aan de woning kleefde.
Heesters trad vaak op voor Hitler, de eerste keer zelfs al in het begin van de jaren dertig. Alom was bekend wat de ideologie was van Adolf Hitler.
Of Heesters gedwongen werd naar Dachau te komen is de vraag. Weliswaar is er geen enkel bewijs dat hij er heeft opgetreden of het concentratiekamp heeft bezocht, van de talrijke foto's is geen spoortje van 'moeten' af te lezen.
In 1942 zit Heesters om werk verlegen, hij schrijft een brief aan Goebbels voor meer werk in Duitse films. De brief ondertekende hij met 'Heil Hitler', iets wat overigens niet uizonderlijk was voor die tijd. Hij kreeg daarna aanbiedingen en werd een rijk man.
Heesters bezat aandelen in de Duitse wapenindustrie, dat was verre van bijzonder maar Heesters kon wel weten dat onder andere Rotterdam zwaar gebombardeerd was.
Heesters acteerde in veel films, een groot aantal werd tijdens de oorlog gemaakt. Doordat hij een ster was en verscheen in Dachau maakten de Duitsers mooie sier met hem.
Heesters was geen lid van de Kultuurkamers in Nederland en Duitsland, met Goebbels als vriend had hij dat lidmaatschap ook niet nodig om toch aan werk te kunnen komen.
Toen hem er ooit naar werd gevraagd hoe zijn ontmoetingen met Adolf Hitler waren zei hij dat hij hem een aardige man vond. Later excuseerde hij zich voor die uitlating.
Zijn vrouw heeft meerdere malen verwoedde pogingen gedaan haar man te rehabiliteren alsof hij dat zelf niet durfde te doen.

Betrek bij je meningsvorming dat toen Juliana met Bernhard trouwde, begin 1937, er veel SS'ers aanwezig waren op de bruiloft die de Hitlergroet brachten. Tot het uitbreken van de oorlog was dit dus niet zo omstreden als later. Zeker, nu is het geven van de Hitlergroet een teken van onverdraagzaamheid jegens anderen. Kortom, de Hitlergroet wordt nu gezien als het symbool van fascisme, toen niet.

Kunstenaars dienden lid te worden van de Kultuurkamer, anders kregen zij van de Duitsers een boete. Wim Sonneveld was een van de leden. Heesters zat toen in Berlijn en was geen lid.

Het wonen in een huis van gevluchtte Joden was vanuit het heden bezien 'not done'. Ook toen had je echter wel kunnen bedenken dat het beter was om dat niet te doen. Maar dan de Joden die uit Amsterdam werden weggevoerd. Hun huizen werden leeggehaald door Nederlanders.
Tijdens de hongerwinter werd zelfs het hout uit de door Joden verlaten huizen gehaald om te dienen als brandhout. Toen konden de rovers echt nog niet weten of hun buren ooit nog eens terug zouden komen. Na de oorlog, toen bleek dat zovelen het leven hadden gelaten in de Duitse kampen werden de gestripte huizen in razendsnel tempo gesloopt om plaats te maken voor nieuwbouw.

Heesters en Amsterdam
In 1912 verhuist Johannes met zijn ouders naar Amsterdam, hij is dan negen jaar maar weet al vrij vroeg wat hij wil worden: acteur. Hij rond de toneelopleiding af en debuteert op 18-jarige leeftijd in een toneelstuk. Later zou hij ook filmrollen krijgen.
Theater Carré en het Paleis voor Volksvlijt brengen hem roem en naar andere delen van het land en zelfs België waar hij net zoveel succes oogst als in Amsterdam.
In 1964 keert Johan terug naar Carré, hij speelt Baron von Trapp in The Sound of Music maar de oorlogssentementen steken weer de kop op. De voorstellingen worden niet bezocht en Heesters keert vervroegd weer terug naar Duitsland om nooit meer terug te keren naar Amsterdam.

Heesters in de 21-ste eeuw
In 2008 was er veel commotie rondom een gepland optreden in Amersfoort, de zaal was al weken van tevoren uitverkocht, afgezien van wat kleine schermutselingen buiten de zaal bleef het rustig. In 2011 herhaalde Heesters een bezoek aan Amersfoort, er was toen geen ruchtbaarheid waardoor de pers ook niet op de hoogte was en pas achteraf verslag deed van het optreden.
In Duitsland trad Johannes Heesters nog regelmatig op. De ARD portretteerde hem groots toen hij honderd werd in 2003.

Heesters liet via zijn vrouw, zijn biografie en enkele eigen bewoordingen weten dat hij zich nooit bewust is geweest van de impact van zijn streven naar roem en succes tijdens de oorlog. Later zou het NIOD onderzoek naar hem doen en niets belastends vinden.
Naief en te goedgelovig is Heesters zeer zeker geweest maar De Jong van het NIOD sloot zich aan bij de vlak na de oorlog al getrokken conclusie dat Johan Heesters niets te verwijten viel.

Weetje 01
Voor de oorlog trad Heesters op in Amsterdam, daar zong hij 'Aan de voet van die oude Wester', in het stuk speelde ook Sylvain Poons mee. Het zou het openingsnummer worden van zijn aanvankelijk als eenmalig bedoelde optreden in Amersfoort in 2008. Later werd dus bekend dat hij drie jaar later De Flint nogmaals zou aandoen.

Weetje 02
Johan Cruyff wordt door zijn vrienden ook wel Jopie genoemd, en misschien kent u ook Jopie Loos wel van MokumsNL. Ook Johannes Heesters heeft 'Jopie' als bijnaam.
Ook fans uit Nederland komen er tijdens een optreden in Duitsland ronduit voor uit dat zij 'Jopie' op handen dragen.

Bezoek aan Koningin Beatrix afgezegd
Op 30 maart 2011 werd bekend dat Johan Heesters niet langer welkom was bij het staatsbezoek van Koningin Beatrix aan Duitsland. Aanvankelijk was hij uitgenodigd en vond dat ook eervol. Officieel is de komst van Heesters door de Duitse regering afgezegd maar hier zit natuurlijk meer achter. Immers, in Duitsland is hij helemaal niet omstreden, hij wordt daar als een held en groot kunstenaar gezien.

Blijkbaar heeft het Koningshuis geen zin in gezeur. Ik verwijs echter nog maar eens naar de dertig nazi's die het huwelijk van Beatrix' moeder opluisterden in 1937 die veelvuldig de Hitlergroet brachten.
Een dubbele moraal?

Slotwoord
De feiten rondom Johan Heesters zijn sinds de Tweede Wereldoorlog niet veranderd. De meningen wel.