De Dokwerker

Bommen op Rotterdam

Het is september 1939, Duitsland heeft dan al lang in woord en daad laten weten wat de bedoelingen zijn, maar de agressie wordt pas echt duidelijk als Polen wordt ingelijfd. De geallieerden kunnen nu niet anders meer doen dan de oorlog aan Hitler verklaren, Adolf Hitler, de man die er in zijn eentje voor verantwoordelijk mag worden gehouden dat miljoenen mensen de dood in werden gejaagd.
De oorlog begon voor Nederland op 10 mei 1940, toen de Duitsers in de middag van de 14e mei bommen op Rotterdam gooiden werden nog diezelfde dag de Nederlandse wapens neergelegd. Op 15 mei werden officieel de 'sleutels' ingeleverd.

Bewuste aanval op burgers
De chaos in de, op dat moment, grootste havenstad van de wereld is compleet, in plaats van de haven te verwoesten kozen de Duitsers ervoor dichtbevolkte delen van de havenstad plat te gooien. Hitler had zich er aan gestoord dat er zoveel weerstand werd geboden door een handjevol dappere Nederlandse strijders, die 20.000 Duitse militairen moesten dat toch binnen 48 uur op kunnen rollen. Zo was de gedachte van Hitler. Toen dat niet lukte veel Rotterdam dus ten prooi aan een zwaar bombardement.

Rotterdam zag er voor de oorlog niet veel anders uit dan Amsterdam, mooie straten, statige panden en veel grachten. Als je beelden van Rotterdam ziet van voor de oorlog en dat vergelijkt met nu dan begrijp je dat er na de oorlog veel geld nodig was voor herbouw maar dat er geen sprake kon zijn van reconsructie. Dat Nederland zich overgaf was onder de druk dat ook Den Haag, Utrecht en Amsterdam wel eens platgegooid zouden kunnen gaan worden.
In zekere zin heeft Amsterdam dus zijn fraaie binnenstad te danken aan de verwoesting van Rotterdam, een heel offer dat we niet licht moeten opvatten want in één klap bracht de Zuid-Hollandse stad een heel groot offer dat indirect veel ander leed voorkwam. Dat Amsterdam later dubbel zo hard zou bloeden kon niemand bedenken in de meidagen van 1940.

Ook Amsterdam ligt onder vuur

Amsterdam werd voor een groot deel gespaard, net als Utrecht. Maar toch kregen ook de Amsterdammers een paar keer goed de schrik van hun leven. Naast dat er bombardementen en andere incidenten waren stortten er ook een paar vliegtuigen neer.
Zo viel er op 11 juli 1940 op het politiebureau aan de Adelaarsweg een ruit van een Duitse jager, knalde er op 11 oktober 1940 aan de Piet Gijzenbrugstraat 17 ineens een bom door het dak die gelukkig niet afging en kwam er in de Molukkenstraat 102 op 17 april 1941 iemand om het leven doordat er een projectiel op zijn hoofd terecht kwam.
Wat weinigen weten is dat de Duitsers op 23 maart 1944 ter hoogte van de Joodse begraafplaats vanuit de lucht aanvallen uitvoerden, waarschijnlijk omdat er geen slachtoffers waren is dit incident in de vergetelheid geraakt.

Neergekomen vliegtuigen
Naar ik heb kunnen vinden zijn er minstens vijftien vliegtuigen boven de stad naar beneden gekomen. De bekendste is die op het Carlton hotel. mede omdat Anne Frank het erover heeft in haar dagboek:

8 september 1941 - Nieuwendam

21 oktober 1941 - Sloterdijkermeerweg

31 mei 1942 - Noorderakerweg

29 december 1942 - Volewijkerspark

27 april 1943 - Vijzelstraat

3 mei 1943 - Van Bossestraat (zie onder)

3 mei 1943 - Hembrug, twee vliegtuigen komen in botsing en storten neer

15 juni 1843 - Schellingwoude

7 oktober 1943 - Osdorperbinnenpolder

2 december 1943 - Schiphol

22 maart 1944 - Westzaanstraat/ Spaarndammerstraat (zie onder)

17 juni 1944 - Nieuwer-Amstel

16 december 1944 - IJ-polder

1 januari 1945 Durgerdam

3 mei 1945 - Kometensingel

Vijzelstraat
zie: Carlton Hotel

Van Bossestraat
Ter hoogte van de Rochussenstraat stortte een Engelse bommenwerper neer, slechts een van de inzittenden overleefde de oorlog. Naast de drie overige vliegers stierven er in de twee getroffen huizen zeven Nederlanders.

Westzaanstraat/ Spaarndammerstraat
Dat er een vliegtuig neerkwam in de Westzaanstraat was extra zuur omdat dit gebeurde op de Sint-Alfonssiusschool waar net een feest aan de gang was waardoor er veel kinderen aanwezig waren. Een Engelse jager die zijn bommen op Berlijn had gelost werd door Duits afweergeschut boven Amsterdam geraakt en stortte hier neer.
Er vielen drie doden.

De bombardementen waar Amsterdam mee te maken kreeg

Maar ook vielen er op Amsterdam bommen waarbij veel doden te betreuren waren. De Duitsers waren in mei 1940 redelijk secuur en raakten wat ze wilden, de Engelsen waren niet zo'n Pietje precies.

11 mei 1940 - hoek Blauwburgwal/ Herengracht, door Duitsers

10 juli 1940 - Nassaukade, door Duitsers

22 juli 1940 - Velserweg (Ford fabriek), door Duitsers

23 juli 1940 - Zunderdorp, door Duitsers

13 augustus 1940 - Wilhelminagasthuis en omgeving, geallieerden

13 augustus 1940 - Paramariboplein, geallieerden

13 augustus 1940 - Tuindorp Oostzaan, geallieerden

31 augustus 1940 - Buiten-IJ (een machine-fabriek werd vanuit de lucht vernield), onbekend door wie

28 september 1940 - Recht Boomssloot, door de geallieerden

7 tot en met 12 oktober 1940 - (Concertgebouwbuurt, het Muiderpoortstation en het Amsterdamsche Bos), door Duitsers

8 oktober 1940 - Rivierenbuurt (o.a. Vecht- en Lekstraat), door Duitsers

11 oktober 1940 - Tuindorp Oostzaan, door Duitsers

1 november 1940 - Eerste Helmersstraat (WG ziekenhuis, een Duits deel werd getroffen), geallieerden

13 juli 1941 - Artis, door de geallieerden

17 juli 1943 - Hagedoornplein (Sint-Ritakerk), door geallieerden

20 juli 1943 - Noord, Papaverweg (Fokkerfabriek), geallieerden

25 juli 1943 - Noord, Papaverweg (Fokkerfabriek), geallieerden

26 november 1944 - Euterpestraat, thans Gerrit van der Veenstraat (SD hoofdkwartier, nu een school), door de geallieerden

28 juli 1944 - Noord, door de geallieerden

Hier, in de Euterpestraat, vond een van de grootste bombardementen op Amsterdam plaats, in dit gebouw zat de SD, de straat heet nu de Gerrit van der Veenstraat. Er vielen meer dan vijftig doden doordat voornamelijk de huizen in de buurt werden getroffen.

Alle incidenten in een fraaie kaart van de gemeente

Er kwamen ook veel (lege) benzinetanks naar beneden. Al dan niet bewust werden benzinetanks geloosd, vaak kwamen deze op huizen terecht. Onder andere in de Karel Doormanstraat, aan de Uitweg, de Amstelveenseweg, de Oosterringdijk en in de Wognumstraat werd er melding gemaakt van het neerkomen van benzinetanks.
Het Stadsarchief Amsterdam heeft een interactieve kaart gemaakt waarop alle incidenten staan in de periode 1940-1945. Bommen, toestellen, afweergeschut maar ook mitrailleurvuur staan exact aangegeven. Van de stichting 40-45 staan alle oorlogsmonumenten in Amsterdam benoemd.