De Dokwerker

De Barneveld Groep

Iedereen kan zich wel iets voorstellen bij heroïsche daden, de held die een man uit het water redt of de oude dame die met een blik soep in haar tas een overvaller alle hoeken van de winkel laat zien die hij 'even' dacht te overvallen.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog waren er veel helden, zij redden Joden van een gewisse dood of wisten de leefomstandigheden dermate te verbeteren dat de kwellingen van de bezetting wat draaglijker waren.

Er zijn veel mensen omgekomen en slechts enkelen konden gered wordt. Maar er was een groep die de oorlog overleefde door 'connecties', zij wisten wie er aan de touwtjes trokken en konden daar gebruik van maken en de dans ontspringen. 670 Joodse Nederlanders waren lid van de Barneveld groep, een club die vernoemd was naar de plaats Barneveld waar drie huizen stonden waar zij een veilig heenkomen zochten en vonden.

Vitamine R

Als je relaties had dan kreeg je meer voor elkaar dan een gewoon mens. Stelde je iets voor? Dan bestond de kans dat je gespaard werd door de Duitsers. Het was een hoge ambtenaar die er zijn hobby van had gemaakt om mensen belangrijk genoeg te maken zodat zij niet op transport werden gesteld. De jurist Mr. Dr. Karel Johannes Frederiks werkte als Secretaris Generaal op Binnenlandse Zaken en kreeg van de Duitsers gedaan dat hij een lijst aan kon leggen van mensen die belangrijk waren voor Nederland en daarom voor de Duitsers.

Veel van hen waren echter totaal onbelangrijk, echter, aangetoond kon worden dat zij voor de oorlog de Duitsers hadden gesteund, onder andere door lid te zijn geweest van de NSB van Anton Mussert. Ook waren er Duitse Joden die met een Nederlandse nationaal-socialist waren getrouwd en daarmee voor de Duitsers voldoende aantoonden Duits-gezind te zijn.

Journalisten, kunstenaars, wetenschappers, doktoren en ondernemers werden met hun familieleden opgevoerd als 'De Barenveld Groep'. Niet dat ze zo genoemd werden tentijde van de oorlog maar de lijst bevatte 670 mensen die in Barneveld of Doetinchem onderdak vonden, veilig en wel. Op 21 april 1943 besluiten de nazi's echter om de gehele groep alsnog op te pakken en naar Westerbork te sturen voor verder transport.
De invloed van Frederiks rijkte echter ver want nagenoeg de gehele groep werd gespaard en keerde na de oorlog terug naar Nederland. Er is nooit veel aandacht geweest voor de Barneveld Groep omdat ze door 'status en relaties' de oorlog overleefd hadden. Ook knaagde het bij sommigen aan het geweten dat zij wel, en zovelen anderen niet terugkeerden uit Auschwitz.

Zij dus wel, waarom anderen niet?
Het staat vast dat Frederiks corrupt was. Hij was niet vies van vriendjespolitiek en geld. Hij liet zich manipuleren of pakte harde munten aan om iemand op de lijst te plaatsen. Meer dan duizend verzoeken werden afgewezen, veel daarvan om onduidelijke redenen.

Reserveringskampen

Een reserveringskamp is een concentratiekamp waar de bezetter Joden in opsloot die op een of andere manier van nut waren geweest voor de Duitsers of dat nog steeds waren. Het 'reserveren' sloeg met name op het feit dat de Duitsers meenden later nog iets aan hen te kunnen hebben.
Theresienstadt in Tjechië is het bekendste voorbeeld van een reserveringskamp.

Villa Bouchina (9 Joden) in Doetinchem en De Schaffelaar (450 Joden) en Huize de Biezen (250 Joden) in Barneveld waren drie Nederlandse reserveringskampen. In Doetinchem zaten dus slechts enkelen van hen (9), in Kasteel De Schaffelaar de rijksten en de rest in De Biezen. Er moest gemiddeld 60.000 gulden worden betaald om toegelaten te worden maar het verhaal gaat dat dit bedrag vele malen hoger was want Frederiks zou steekpenningen hebben aangenomen om Joden op zijn lijst te plaatsen.
Daarna moest er dus nog eens voor 'kost en inwoning' worden betaald.

Van Barneveld naar Theresienstadt

Hitler wilde mooie sier maken met een cadeau aan de Joden, dat werd reserveringskamp Theresienstadt in Tjechië. Daar moesten ook de mensen heen die op de Barneveld lijst stonden van Frederiks. Allen hadden echter niets te vrezen en overleefden ook de oorlog. Geen van hen heeft ooit naar buiten willen treden uit schaamte of angst met de nek te worden aangekeken. Het enkele interview dat al eens gegeven werd (aan de Groene Amsterdammer) door enkele vrouwen werd geplaatst met verzonnen namen.
De een zegt dat het geen pretje was, de ander spreekt van een 'gezellige boel'. Feit is dat men er veel geld voor over had en dat men er vrijwillig heen ging omdat je wist dat je veilig was en op een lijst stond.

Simcha Selina Ancona
Simcha Ancona was een Amsterdamse en een van de negen bewoners van Villa Bouchina. Volgens de site 'Joods Monument' woonde zij aan de Stadhouderskade 83. In 1942 gaat zij naar de Villa, waarom zij op de lijst staat is waarschijnlijk omdat zij een aantrekkelijke, vlotte en bijdehandte vrouw is die openlijk sympathiseerde met de NSB van Anton Mussert.
De kans is groot dat Mussert er persoonlijk voor gezorgd heeft dat zij op de lijst kwam. Het zal nooit opgehelderd worden, evenmin als wat er met Simcha gebeurd is omdat zij niet ver voor het einde van de oorlog in Auschwitz om het leven zou zijn gekomen maar er is nooit iets van haar teruggevonden wat daar op wijst.

Karel Johannes Frederiks
Wat werd er van de corrupte hoge ambtenaar? Na de oorlog werd er kort onderzoek naar hem gedaan, men kwam tot de conclusie dat er een moment is geweest waarop hij zijn post had moeten verlaten maar wanneer, dat was de grote vraag. Juist omdat de beantwoording van die vraag cruciaal was werd hij niet vervolgd maar wel ontslagen, eervol.
Frederiks overleed op 18 februari 1961 zonder ooit nog iets te hebben gezegd over De Barneveld Groep. Wel schreef hij een boekje 'Op de bres 1940-1945' dat het werk bij Binnenlandsche Zaken gedurende de oorlogsjaren beschreef.

Plan-Frederiks werd rond de kerst van 1942 uitgevoerd. Anton Mussert zorgde voor de beveiliging van de Joden in de drie huizen.